Amsterdam Monumentenstad

Hogesluis

Naam: Brug 246 / Hogesluis
Adres: Amstel
Gebouwtype: Brug
Bouwstijl: Neostijlen
Bouwjaar: 1883/84
Architect: W.H. Springer
Opdrachtgever: Dienst der Publieke Werken
Eigendom: Gemeente Amsterdam
Restauratie: 2011

(9 afbeeldingen)

Hogesluis

Onderdeel van de 17de-eeuwse stadswal was een hoge stenen brug met 35 gemetselde bogen die destijds veel indruk maakte op de bezoekers van de stad. Van de 35 bogen leidden de elf middelste over de Amstel, daarvan waren er drie voor de scheepvaart bestemd. De overige boden plaats aan jachten, schuiten en ijsbrekers, terwijl in de buitenste bogen het geschut stond opgesteld, om een belegering van Amsterdam de stad te kunnen verdedigen. Met de komst van de paardentram werd de brug een probleem omdat er een extra paard nodig was om de steile helling te kunnen nemen. In 1883 werd de Hogesluis vervangen door een monumentale dubbele basculebrug met tien doorvaarten, ontworpen door W.H. Springer mat Parijse allure. De Amsterdamsche Omnibus Maatschappij die de paardentram exploiteerde, droeg een aanzienlijk deel bij aan de kosten.

De Hogesluis behoort tot de meest monumentale plaatbruggen van Amsterdam. In verband met de Internationale Koloniale Tentoonstelling die in 1883 in Amsterdam gehouden werd ontwierpen de toenmalige stadsarchitecten twee Amstelbruggen: de Blauwbrug en de Hogesluis. De Hogesluis is gedeeltelijk plaatbrug, gedeeltelijk basculebrug en heeft maar liefst 10 doorvaarten. Deze doorgangen zijn fraai versierd met sierstukken van gietijzer met stadswapens. Het aanzien van de brug wordt vooral bepaald door de obelisken van natuursteen met gedecoreerde lantaarndragers en bijpassende lantaarns.

In 2010 werd de Hogesluis gesloopt en vervangen door een moderne brug waarop de natuurstenen en smeedijzeren versieringen opnieuw werden aangebracht. Ongeveer 1750 blokken natuursteen zijn stuk voor stuk genummerd, gedemonteerd en gerepareerd. Bij deze sloop bleek dat de kern van de brug nog bestond uit de kern van de 17de-eeuwse Hogesluis. Overigens heeft het weinig gescheeld dat de verschijningsvorm van de monumentale Hogesluis niet was teruggebracht. De gemeente overwoog de 19de-eeuwse brug te vervangen door een moderne betonnen brug. Dit is op het nippertje voorkomen door de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad (VVAB).

Gebruikte literatuur:

• Hans Boonstra en Jos Smit. 'Een brug met Parijse allure. Restauratie Hogesluis voltooid'. Ons Amsterdam 64 (2012): p. 396-397
• Walther Schoonenberg 'Hogesluis wordt herbouwd'. Binnenstad 245 (maart 2011)

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518386
Adres: Amstel
Inschrijvingsdatum: 22-04-2002
Redengevende omschrijving: Inleiding. In 1883-1884 door W.H. Springer in Neo-classicistische stijl tot stand gekomen dubbele BASCULEBRUG met 10 doorvaarten, genoemd Hogesluis, in opdracht van de gemeente Amsterdam. De brug (nummer 246) overspant de Amstel en verbindt het westelijke en oostelijke deel van de Sarphatistraat met elkaar. N.B. In 1903 werd de brug versterkt vanwege de tram. In 1934 werden de vallen vernieuwd. In 1976 werd besloten om door de beide keldervloeren een serie boorpalen aan te brengen, ten einde het nodige aanvullende draagvermogen te verkrijgen. Voor de railovergang van de tramsporen is een geheel nieuwe constructie ontwikkeld die een soepele overgang van de ene brugklep naar de andere waarborgt. De stalen basculekleppen werden vernieuwd, evenals de bewegingswerken. Ook de beide rijdekken werden vernieuwd. Omschrijving. Dubbele basculebrug met lange aanbruggen. Verzwaarde landhoofden van baksteen en natuursteen, op de uiteinden voorzien van pylonen van natuursteen. Verzwaarde pijlers van baksteen, aan de voorzijden voorzien van deels gebosseerd natuusteen. Gedecoreerde stalen randliggers voorzien van gedecoreerde en gebogen sierstukken van gietijzer met polychrome schilden in de vorm van stadswapens en maskers als middenmotief. Natuurstenen balustrade met candelaberzuiltjes tussen grote balusters op geprofileerde afdekbanden. Bij de middendoorvaart smeedijzeren balustrade. Op de verzwaarde pijlers natuurstenen obelisken met bladmotief aan de voet. Gedecoreerde lantaarndragers, waarvan acht stuks in de vorm van scheepsboegen, met bijpassende lantaarns. Aan de zuidwestelijke zijde is de brug voorzien van een natuurstenen trap naar de Sarphatikade, aan de waterkant voorzien van een smeedijzeren leuning. Waardering. Dubbele basculebrug, genoemd Hogesluis, in Neo-classicistische stijl van architectuurhistorische waarde vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp. Het object vertegenwoordigt tevens een ensemblewaarde vanwege de bijzondere betekenis van het object voor het aanzien van de stad.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]