Keizersgracht 265 
Adres: Keizersgracht 265
Oud adres: KK332, wijk 38, klein nr. 258, kadaster E3908, verponding 1166
Postcode: 1016EC
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Lodewijk XIV
Bouwjaar: 1735±
Opdrachtgever: Abraham Romswinckel (1657-1738) (1712)
Restauratie: 2000
(25 afbeeldingen)
Lijstgevel met rechte lijst in Lodewijk XIV-stijl met 4 consoles en gesloten attiek, zijlisenen, entree met zandstenen deuromlijsting en raamomlijsting in middentravee (zeldzaam). In 2000 werd de versoberde gesloten attiek voorzien van de huidige gereconstrueerde attiek met middenverhoging en ingeschilderd familiewapen. Interieur: zaal in Lodewijk XIV-stijl met stucwerkplafond met daarin een plafondschildering op stuc: illusionistische voorstelling van koningin Sheba en koning Salomo (figuren staan achter een balustrade die het middendeel voor een wolkenlucht vrijlaat).
Dit statige grachtenhuis heeft een fraaie lijstgevel in de vormgeving van de Lodewijk XIV-stijl onder een rechte lijst met vier consoles en een gesloten attiek. De gevel wordt aan beide zijden omlijst door zogenaamde zijlisenen. Bijzonder is dat dit grachtenhuis een ingang in de middelste raamas heeft. Dat komt bijna nooit voor, omdat het bij het standaard-brede grachtenhuis van drie raamassen praktischer is om de ingang aan de linker- of rechterzijde te plaatsen. Het voordeel van de ingang in het midden is dat de ingang kan worden opgenomen in de deur- en raamomlijsting van de geaccentueerde middenas. Dat komt de symmetrie - een klassiek ideaal - ten goede. Vergelijk deze gevel maar eens met die van Herengracht 284.
In 2000 werd de versoberde gesloten attiek, waarvan alle ornamentiek verdwenen was, voorzien van de huidige gereconstrueerde attiek met middenverhoging en ingeschilderd familiewapen. Als informatie voor deze reconstructie diende de tekening in het Grachtenboek van Caspar Philips. Het ontwerp is van Neil Kesper.
Het huis bevat een verrassing. De fraaie zaal in het achterhuis in de vormgeving van Lodewijk XIV heeft een stucwerkplafond met een plafondschildering. Er zijn in Amsterdam maar drie voorbeelden bekend van een beschildering direct op stuc (de andere voorbeelden zijn Keizersgracht 162 en Keizersgracht 241). Doorgaans worden beschilderingen op doek aangebracht. Deze ca. 9 bij 6 meter grote beschildering betreft een voorstelling van de ontmoeting van koningin Sheba met koning Salomo in Jeruzalem (1 Koningen 10:1-3; 2 Kronieken 9:1-2). De figuren staan achter een balustrade die het middendeel voor een wolkenlucht vrijlaat. De illusionistische voorstelling heeft door de combinatie met geschilderde architectuurvormen een bedrieglijk driedimensionaal effect, waardoor wij als toeschouwer als het ware deelnamen aan de voorstelling die zich boven onze hoofden afspeelt. De plafondschildering is gebaseerd op een ontwerp van een plafond van Daniel Marot uit 1712 en wordt toegeschreven aan Pieter Jansz. van Ruyven. In het ontwerp van Marot is een voorstelling getekend in het middenveld die sterk op de bestaande plafondschildering lijkt. In de periode waarin dit plafond tot stand kwam, woonde de groothandelaar in zijde en garen, Abraham Romswinckel (1657-1738), in dit huis. Hij was 'geheimraad' en resident van de koning van Pruisen. De datering van 1712 van de ontwerptekening en het ontwerp, de wijsheid van koning Salomo en de handel, maken het waarschijnlijk dat Romswinckel de opdrachtgever is geweest.
Romswinckel liet ook geschilderde behangsels maken, die in combinatie met het plafond een spectaculair geheel vormden. Helaas werden de behangsels in de 20ste eeuw verwijderd (vermoedelijk in de jaren vijftig).
Gebruikte literatuur:
- Janneke Cok. 'De plafondschildering van Keizersgracht 265.' Binnenstad 118 (dec. 1989)
- J. Dullaart. 'Met plank of doek bekleed'. Amsterdamse figuratieve plafondschilderingen uit de zeventiende en begin achttiende eeuw. Amsterdam (ongepubliceerde doctoraalscriptie UvA), 2003: p. 34, 104
- J.H. van Litsenburg. 'Restauratie van een beschilderd plafond op Brussels stucwerk'. Maandblad Amstelodamum 85 (1998): p. 41
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 484
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2303
Adres: Keizersgracht 265
Adressen: Keizersgracht 265 A B C D E
Inschrijvingsdatum: 05-06-1970
Redengevende omschrijving: Pand met gevel onder rechte lijst met consoles (XVIII/plm 1725), met gebeeldhouwde ingangspartij en vensterversiering.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
[Grachtenboek van Caspar Philips]
Laatste wijziging: februari 2024