Amsterdam Monumentenstad

Herengracht 274

Huisnaam: d'Witte Leli
Adres: Herengracht 274
Oud adres: KK193, wijk 37, klein nr. 456, kadaster E3860, verponding 875
Postcode: 1016BW
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Verhoogde lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XIV
Bouwjaar: 1739
Architect: Jan van Logteren (1739)
Opdrachtgever: Pieter & Paulus van Uchelen (1739)

(23 afbeeldingen)

Herengracht 274

Dit smalle grachtenhuis van drie ramen breed dateert uit 1739. Het heeft de standaardindeling van voor- en achterhuis met een langs de binnenplaats doorlopende gang (aan de rechterzijde) naar het achterhuis. Bijzonder is dat het achterhuis uitzonderlijk hoog is en een hoge achtergevel heeft.

De voorgevel is een verhoogde lijstgevel, uitgevoerd in een vormgeving van de Hollandse Lodewijk XIV-stijl, maar al neigend naar de Lodewijk XV-stijl. De kroonlijst met raampjes heeft een halfronde verhoging met daarboven een rijk gebeeldhouwde open balustrade met hoekvazen en kuif. In de halfronde verhoging bevindt zich een afbeelding van een witte lelie en het opschrift 'D'Witte Leli' in het lamberkijn. Het opschrift is gepolychromeerd en daardoor goed te lezen. De top van het huis is mogelijk van de hand van steenhouwer, stucwerker en houtsnijder Jan van Logteren (1709-1745). De deur en ramen zijn in 1803 gewijzigd in Lodewijk XVI-empire stijl.

Van het interieur weten we zeker dat Jan van Logteren erbij betrokken was, want van de stucwerkgang is een ontwerp uit 1739 van zijn hand bewaard gebleven. De gang bevat maar liefst dertien gesneden deuren, waarvan de exemplaren aan de rechterzijde schijndeuren zijn, aangebracht voor de symmetrie. Boven twaalf deuren treffen we stucreliëfs aan met de tekens van de dierenriem. Van uitzonderlijke hoge kwaliteit is de ovale trap met fraaie gesneden baluster, in een overgangstype van de Lodewijk XIV naar XV-stijl. Een aardig detail is het hoofdje op de beginbaluster in het souterrain. De ovale trap loopt helemaal door tot in bovenste verdieping. De gang wijkt echter zodanig af van de bewaard gebleven tekeningen en ook lijken de figuren zodanig onbeholpen, dat vermoed kan worden dat Van Logteren de gang niet op tijd wist te voltooien en het werk daardoor is overgenomen door een minder begaafde stuckunstenaar.

Vandaag de dag is het grachtenhuis in gebruik door de particuliere school De Nieuwe School, waar de leerlingen zich voorbereiden op de staatsexamens van de MAVO, HAVO en VWO.

Gebruikte literatuur:

• P.M. Fischer. Ignatius en Jan van Logteren. Beeldhouwers en stuckunstenaars in het Amsterdam van de 18de eeuw. Alphen aan den Rijn, 2005: p. 432-434
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 149, 311, 369, 458

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1791
Adres: Herengracht 274
Adressen: Herengracht 274
Inschrijvingsdatum: 21-05-1970
Redengevende omschrijving: Pand met gevel onder verhoogde lijst met consoles en attiek (XVIIIb), voorzien van een deurpartij uit plm 1800.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]