Amsterdam Monumentenstad

Keizersgracht 438-440

Naam: Confectieatelier
Adres: Keizersgracht 438-440
Oud adres: 438: HH441, wijk 33, klein nr. 596, kadaster E3222, verponding 5862
440: HH442, wijk 33, klein nr. 597, kadaster E3223, verponding 5863
Gebouwtype: Handelsgebouw/kantoor
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Neostijlen
Bouwjaar: 1897-1898
Architect: Willem Hamer
Opdrachtgever: M.J. van de Waal & Co. en G.H. Klatte's Groothandel in Manufacturen
Restauratie: 2012

(12 afbeeldingen)

Keizersgracht 438-440

De opdrachtgever was M.J. van de Waal & Co. en G.H. Klatte's Groothandel in Manufacturen, een bedrijf tot stand gekomen door samenvoeging van twee textielbedrijven die resp. aan de Prinsengracht en aan de NZ Voorburgwal waren gehuisvest. Men wilde het nieuwe bedrijf huisvesten op één locatie en kocht in 1896 twee grachtenpanden aan de achterzijde van het bedrijfspand Prinsengracht 607 aan, namelijk Keizersgracht 438 en 440. De twee historische panden (afgebeeld in het Grachtenboek van Caspar Philips) werden meteen gesloopt. Het nieuwe confectieatelier en magazijn, tevens kantoorgebouw werd ontworpen door architect Willem Hamer. Op 13 juli 1897 legde het dertienjarige zoontje Stephan jr. van één van de eigenaren de eerste steen. Het was een bijzonder gebouw. Het had een monumentale entree met een indrukwekkende trap naar boven. Op de eerste en tweede verdieping waren vier grote kantoren, op zowel de derde als de vierde verdieping een grote zaal. Daarachter lag een lichthal, door alle verdiepingen heen, met steeds zes meter brede ruimte rondom de balustrade. Daardoor stroomde daglicht binnen tot helemaal beneden, wat noodzakelijk was voor een confectieatelier in deze tijd. Op 2 mei 1898 werd de opening van het nieuwe pand gevierd met een receptie en 's avonds een voorstelling in de Stadsschouwburg voor zo'n 650 personen, waaronder het gehele personeel, circa 450 mensen.

Het confectieatelier was een voor die tijd uiterst modern gebouw. Het staalskelet maakte een gevel met veel glas mogelijk. De gevel is eclectisch en heeft veel details, maar eigenlijk zijn de grote stalen ramen het meest bijzonder. De prachtige gevel bestaat vrijwel alleen uit ramen, ingeklemd tussen smalle lisenen die tot in de afsluitende balustrade doorlopen. De monumentale entree met zuilen heeft aan beide zijden een inrijdeur. In de tuin stond een ketelhuis voor de moderne stoomverwarming die het gebouw had.

In 1977 bleef van het pand achter de voorgevel niets bewaard: er werd achter de gevel nieuwbouw gerealiseerd voor de Openbare Bibliotheek verbonden met een overdekte doorloop met Prinsengracht 587-609. Vóór dat jaar was deze instelling gehuisvest in Keizersgracht 444-446. In 2007 verhuisde de bibliotheek naar een nieuw gebouw op het Oosterdokseiland, een ravage achterlatend.

Er werden plannen ontwikkeld voor een hotel in de voormalige panden van de Openbare Bibliotheek. Op 13 juli 2011 werd het gebouw aan de Keizersgracht door brand verwoest. De renovatie was voor de helft klaar, maar nu kon men overnieuw beginnen. De zinken ornamenten van de kroonlijst werden minutieus nagemaakt aan de hand van foto's, o.a. van deze database!

Gebruikte literatuur:

• C.M. Klatte. 'Crinolines, korsetten en beha's als industrieproducten.' Textielhistorische bijdragen 41 (2001): p. 65-90
• Paul Spies e.a. Het Grachtenboek. Amsterdam, 1991: p. 189

[Overige literatuur]

MIP-nummer: 11034
Functie: Confectieatelier
Architect: Hamer, W.
Jaartal: 1897
Bouwstijl: Eclecticisme met neo-Lodewijk XIV en neoclassicistische elementen
MIP-nummer: 11067
Functie: Confectieatelier
Architect: Hamer, W.
Jaartal: 1897
Bouwstijl: Eclecticisme met neo-Lodewijk XIV en neoclassicistische elementen

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518356
Adres: Keizersgracht 438-440
Adressen: Keizersgracht 440 A B C D E
Inschrijvingsdatum: 12-12-2001
Redengevende omschrijving: Inleiding. Een in 1897-1898 tot stand gekomen CONFECTIEATELIER naar een ontwerp in eclectische stijl van W. Hamer in opdracht van de Naamlooze Vennootschap Manufacturen Industrie M.J. van de Waal & Co. bij monde van directeur G. Klatte. In 1922 werd het pand uitgebreid met een verdieping ten behoeve van magazijnruimte door P. Schenk. In 1924 uitgebreid en veranderd. In 1975 is de beganegrond gewijzigd ten behoeve van City Centre Properties. Omschrijving. Op een L-vormige plattegrond opgetrokken confectieatelier op een hardstenen plint bestaande uit een vijf bouwlagen onder een plat dak afgewerkt middels een een lijstgevel met een attiek. De brede gevel heeft drie door smalle muurdammen van elkaar gescheiden vensterassen. De muurdammen zijn vanaf de eerste verdieping uit rode baksteen opgetrokken en voorzien van pilasters en speklagen. De toepassing van ijzer in de constructie maakte het gebruik van grote vensters, met een eveneens ijzeren roedenverdeling, mogelijk. Ter hoogte van de benedenpui bestaan de muurdammen uit een lichtkleurige natuursteen op een zwartkleurige plint. Ook hier zijn de muurdammen voorzien van pilasters. Daartussen drie ingangen waarbij de middelste wordt geaccentueerd door twee marmeren zuilen op een plint, toegang verlenend aan een vestibule. De twee buitenste ingangen zijn voorzien van een panelendeur met traliewerk voor de vensters.De overgang naar de eerste verdieping wordt gevormd door een cordonband. De pilasters - met gestileerd kapiteel - tegen de muurdammen op de verdiepingen staan op natuurstenen plinten waarvan de velden zijn opgevuld met abstracte motieven in hoog-relief. Het middelste venster op de eerste verdieping heeft een ijzeren balustrade tussen natuurstenen posten. Ter hoogte van de tweede verdieping zijn de pilasters op de muurdammen voorzien van - uit natuursteen gehakt - abstract decoratief beeldhouwwerk. Onder de decoratieve en gepleisterde daklijst een breed fries. Boven de daklijst een decoratieve attiek tussen gepleisterde posten met bolvormige bekroning. Waardering. Voormalig confectieatelier van architectuurhistorisch belang vanwege de esthetische kwaliteit van het gevelontwerp, vanwege het materiaalgebruik. Bovendien van cultuurhistorisch belang als exponent van een typisch Amsterdamse bedrijfstak.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]