Berichten
Rokin 64
Een personificatie van het werelddeel Amerika op het Rokin
Op Rokin 64 prijkt een spectaculaire top: een trotse zwarte man met staf en pijl en boog. Maar wat is nu hier eigenlijk uitgebeeld? Een zwarte slaaf of eerder een trotse Indiaan? De donkere huidskleur en het negroïde uiterlijk doen een Afrikaan, een zgn. Moor, vermoeden, maar de pijl en boog en de indianentooi, prachtig vormgegeven als een barokke kuif, zijn de attributen van een autochtone Amerikaan.
De beeltenis van een als een indiaan uitgedoste Moor is een huisteken: de 17de-eeuwse opdrachtgever was Bartholomeus Moor (1573-1636), een Vlaming die zich in Amsterdam had gevestigd. Het huis was het grootste koopmanshuis aan het Rokin. Uit de archieven kunnen we opmaken dat in september 1632 Pieter Trip hier woonde, de neef en compagnon van de schatrijke Elias Trip. Later woonde Bartholomeus Moor aan de Herengracht in een huis dat eveneens ‘In de Moor’ werd genoemd.
De hybride uitbeelding van een zwarte man met staf en pijl en boog is mijns inziens in werkelijkheid iets wat we in de kunstgeschiedenis, in het bijzonder de decoratie van particuliere huizen of openbare gebouwen, regelmatig tegenkomen: een abstracte personificatie. In Amsterdamse grachtenhuizen zien we vaker de vier werelddelen uitgebeeld, hier is slechts één werelddeel gepersonificeerd: Amerika. Het continent van zowel de Indianen als de plantages waar Amsterdam handel mee dreef. Een vergelijkbaar beeldprogramma treffen we aan in de top van Oudezijds Voorburgwal 187, waar de negers minder trots en veel meer als slaven zijn uitgebeeld.
Waarschijnlijk moeten we er op het Rokin niet meer achter zoeken dan dat het huisteken ook een uithangbord was voor de overzeese handel. Met de slavernij heeft het weinig te maken: welke slaaf had een staf vast en een pijl en boog? Alleen vrije mensen regeren (de staf) en jagen (pijl en boog). Misschien dat de archieven meer vertellen over Bartholomeus Moor. Was hij bijvoorbeeld betrokken bij de overzeese handel op Amerika, was hij een tabakshandelaar? Er is meer onderzoek nodig voordat de betekenis van dit huisteken beter kan worden geduid.
(21 mei 2017)
