Amsterdam Monumentenstad

Huis De Pinto temidden van de kaalslag.

In de NRC van 18 september 2015 schrijft Erik Schmitz, medewerker van het Stadsarchief Amsterdam, dat het een fabeltje zou zijn dat het behoud van het Huis De Pinto – dit jaar precies veertig jaar geleden – de verkeersweg blokkeerde die de gemeente door de Nieuwmarktbuurt had geprojecteerd. Immers, al in 1972, zo betoogt Schmitz, had de gemeenteraad een motie aangenomen waarin werd bepaald dat de verkeersweg niet door zou gaan en de buurt volgens het oude stratenpatroon moest worden hersteld. Bovendien was de weg in 1953 met een bocht om het huis heen getekend.

Mijns inziens heeft Schmitz het niet goed begrepen. Nu is het waar dat het Pintohuis niet op, maar direct náást het geplande tracé van de vierbaansautoweg stond. Maar de bocht, waarover Schmitz spreekt, was nodig om de Jodenbreestraat te verbinden met de geprojecteerde Lastageweg en had helemaal niets te maken met het sparen van het Pintohuis. In het Wederopbouwplan-1953 zou immers de gehele Sint Antoniebreestraat, waaronder het Huis de Pinto, van de kaart verdwijnen: de nieuw aan te leggen Lastageweg volgde een ander tracé in de richting van de Oude Waal. Dit betekent dat het Pintohuis niet in de rooilijn van de nieuwe verkeersweg stond, maar haaks daarop, in een nieuw bouwblok met grote kantoorgebouwen. Het redden van het Pintohuis zou derhalve garanderen dat de raadsmotie werd uitgevoerd.

Huis de Pinto stond letterlijk en figuurlijk haaks op gemeentelijke plannen

De historische verkaveling met gearceerd het Huis de Pinto met de rooilijn van Wederopbouwplan-1953. Uit: Brinkgreve, Schrijvend in het Aalsmeerder Veerhuis 1982

Het College van B&W antwoordde op het restauratievoorstel van de Stichting De Pinto dat het behoud van het Huis De Pinto "vooruit(loopt) en in belangrijke mate bepalend (is) voor de vorm en de inhoud van een belangrijk gedeelte van het toekomstige nieuwe bestemmingsplan-Nieuwmarkt" (Brief van B&W aan Stichting De Pinto, 26 november 1971 (*), in het Stadsarchief). De redding van het 17de-eeuwse Pintohuis zou immers de richting wijzen naar een nieuw bestemmingsplan waarin de historische rooilijnen zouden worden gerespecteerd. De directeur van Publieke Werken begreep dat heel goed, want hij schreef aan de wethouder dat het plan van de Stichting uitvoerbaar was met enkele wijzigingen, namelijk het verleggen van de rooilijn, inclusief "de verplaatsing van het Huis De Pinto 15 meter naar achteren" (brief d.d. 5 februari 1973 (*), eveneens in het Stadsarchief).

Dat was in strijd met de raadsmotie. Het Pintohuis stond echter de plannen van P.W. zodanig 'in de weg' dat het behoud van het monument een cruciale rol speelde in het tegenhouden van de verkeersdoorbraak en het redden van de hele buurt. Het behoud van het Huis De Pinto maakte de verdere ontwikkeling mogelijk die leidde naar een conserverend bestemmingsplan, waarin geen plaats meer was voor een vierbaansautoweg en grote kantoorgebouwen, in overeenstemming met de raadsmotie, die P.W. geenszins van plan was uit te voeren. De Sint Antoniesbreestraat werd hersteld en er kwam woningbouw in plaats van kantoren, waarvoor de Stichting De Pinto en de Algemene Woningbouwvereniging, gesteund door de Aktiegroep Nieuwmarkt, gezamenlijk optraden. Er kwam zelfs een totaal ander gemeentebeleid. P.W. leed een gevoelige nederlaag en wel vooral dankzij de redding van het Huis De Pinto, de noodzakelijke voorwaarde voor dat succes. Niks fabeltje.

(*) Walther Schoonenberg. 'Hoe de Nieuwmarktbuurt werd gered.' Maandblad Amstelodamum 100 (2013), nr. 1, p. 3-23 [PDF-bestand]

(3 oktober 2015)