Herengracht 431 
Bij 't Lam
Naam: Bij 't Lam
Adres: Herengracht 431
Singel 452
Postcode: 1017BR
Gebouwtype: Kerk
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 1639, 1839/41
(22 afbeeldingen)
Doopsgezinde schuilkerk, verborgen achter Singel 448, 450, 452 en 454 (zie poortjes), maar beter zichtbaar vanaf de Herengracht, waar zich een onbebouwd kavel bevindt afgesloten door een hekwerk (uit ca. 1840), inpandige galerijkerk van 18 x 30 m. Interieur: Galerijen op Toscaanse zuilen, orgelkas en frontpijpen van J. Struphler uit 1777, preekstoel uit dezelfde periode. Zie ook: Singel 452, Singel 450, Singel 454 en Singel 456.
De tweehuizen Singel 454 en 456 waren gebouwd door de doopsgezinde koopman Harmen Hendriksz van Warendorp in 1608. Daarachter verrees een schuurkerk, waaraan later galerijen werden toegevoegd. Deze eerste kerk werd in 1639 vervangen door de huidige galerijkerk. Wagenaar zegt in deel II, p. 196: "De grootste der drie (doopsgezinde) Gemeenten heeft twee kerken (...) staande tusschen den Singel en Heerengraft. De eerste, de Kerk bij 't Lam genaamd, gelegen tusschen de Beuningstraat en 't Koningsplein, schijnt voor 't einde der zestiende, of in 't begin der zeventiende eeuwe, bestaan te hebben, in een ruim pakhuis, behoorende tot de brouwerije het Lam." De doopsgezinden hadden nog een andere kerk. Bij de Toren, gebouwd in ca. 1635, op een terrein achter Singel 158, maar deze schuilkerk werd gesloopt in 1818. Gelukkig is 't Lam uit 1639 wel bewaard gebleven. De kerk is 18 x 30 m en heeft aan drie van de vier zijden een dubbele galerij op Toscaanse zuilen. Bijzonder is dat de preekstoel aan de lange zijde zijde is geplaatst, waar geen galerijen en zich grote vensters bevinden, waardoor deze galerijkerk een sterk centraliserende aanleg heeft. Oorspronkelijk was er een balkenzoldering. De preekstoel en het orgel, die samen één meubel vormen, dateren uit 1777.
De kerk lag binnen het bouwblok en was alleen bereikbaar door poortjes en gangen vanaf het Singel en de Herengracht. Aan de Herengracht stonden vóór de kerk huurwoningen. Deze werden in 1839/41, toen de kerk door M.G. Tetar van Elven werd verbouwd, gesloopt waardoor een pleintje ontstond afgesloten door een hekwerk.
Gebruikte literatuur:
- H.W. Alings. 'Bij 't Lam 1608-1958'. Ons Amsterdam 10 (1958): p. 284-288
- Dick van der Horst en Martin Pruijs. 'Tot cieraet deser stede'. 20 monumenten in de historische kern van Amsterdam Open Monumentendag 1994, Amsterdam, 1994: p. 33
- F. Kuiper en V. van der Zijpp. Bij 't Lam. 1608-1958. De Doopsgezinde Singelkerk te Amsterdam. Amsterdam, 1959
- Ir. R. Meischke. 'Amsterdamse kerken van de zeventiende eeuw.' KNOB-Bulletin 12 (1959): p. 87-130
- Hans Tulleners. De Gouden Bocht. 21 monumenten aan de Amsterdamse Herengracht. Open Monumentendag 1989. Amsterdam, 1989: p. 13
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 5402
Adres: Singel 452
Adressen: Singel 452
Inschrijvingsdatum: 29-09-1970
Redengevende omschrijving: Doopsgezinde kerk. Vierkant gebouw met hoofdgevel met uitspringende vleugeltjes, alles onder rechte lijst (XIXb) aan een voorplein aan de Herengracht afgesloten door een ijzeren hek (XIXb); gevel van de dienstvertrekken aan 't Singel, onder rechte lijst (XIXA), waarvoor stoeppalen. Inwendig galerijen op Toscaanse zuilen (oorspronkelijk XVII),dak XIXc. Orgelkas en frontpijpen van J. Struphler uit 1777. Preekstoel XVIIId.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
[Grachtenboek van Caspar Philips]
Laatste wijziging: december 2024