Marnixstraat 291-295 
Adres: Marnixstraat 291-295
Westerkade 23-25
Postcode: 1015WL
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Tuitgevel
Bouwjaar: 18de eeuw, 2de helft 19de eeuw
Eigendom: Stadsherstel 2012
Restauratie: 1985, 2013
(6 afbeeldingen)
In de kern 18de-eeuws, maar met 19de-eeuwse gevels, twee woonhuispanden die lager liggen dan de Marnixstraat en daardoor stedenbouwkundig herinneren aan de 17de-eeuwse stadswal.
Deze eigenaardige panden waren eigendom van de gemeente Amsterdam en werden na een brand in 1983 door het Woningbedrijf gerestaureerd, alsof het monumenten waren, ondermeer met herstel van roederamen e.d. Merkwaardigerwijze heeft een plaatsing op de rijks- of gemeentelijke monumentenlijst nooit plaatsgevonden. Deze 'vergeten monumenten' werden meerdere keren bedreigd met sloop. Al in 1917 sprak men in de krant van een stukje Verdwijnend Amsterdam, dat 'binnen korteren of langeren tijd. zou moeten vervallen. In 2002 dreigde sloop opnieuw. In dat jaar deed de gemeente een aanvraag voor de rijksmonumentenlijst, maar daarna is deze aanvraag om onduidelijke redenen ingetrokken. De VVAB heeft daarna in 2012, ook weer vanwege dreigende sloop, een aanvraag gedaan voor de gemeentelijke monumentenlijst, maar dat werd geweigerd. Gelukkig kwamen de panden in veilige handen van de NV Stadsherstel Amsterdam en werden ze daarna gerestaureerd. De panden zijn in de kern vermoedelijk 18de-eeuws. Nr. 291 werd in 1867 verbouwd, nr. 293 (voorzijde van het rechterpand) en 295 (achterzijde van het rechterpand) eveneens in deze periode (exacte jaartal niet bekend) waarbij het pand vermoedelijk tevens werd verhoogd.
De panden zijn in de kern ouder dan de gevels doen vermoeden. Ze staan aan de stadszijde van de voormalige 17de-eeuwse stadswal bij het vroegere bolwerk De Blom (tegenwoordig het Tweede Marnixplantsoen) met daarop de molen De Bloem (verplaatst in 1878 naar Haarlemmerweg 465). Deze oude stedenbouwkundige context blijkt ook uit de lage ligging van de panden aan de Marnixstraat. Enkele blokken natuursteen in de muur langs het straatje vóór Marnixstraat 291 en 293 zijn vermoedelijk afkomstig van het oude bolwerk dat in de 19de eeuw grotendeels werd afgebroken. De panden vormen dus een herinnering aan de 17de-eeuwse stadswal.
In de zijgevel is een gevelsteen opgenomen door Sjuwke Kunst-Brinkgreve uit 1998, op initiatief van de Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen.
Gebruikte literatuur:
- Aanvraag voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst Marnixstraat 291, 293 en 295 / Westerkade 23, 24 en 25, Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad, 2012 (incl. waardenstelling)
Laatste wijziging: december 2022