Amsterdam Monumentenstad

Droogbak 1A

Naam: Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij
Adres: Droogbak 1A
Postcode: 1013GE
Gebouwtype: Handelsgebouw/kantoor
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Neostijlen
Bouwjaar: 1882-1884
Architect: C.B. Posthumus Meyjes sr

(6 afbeeldingen)

Droogbak 1A

Aan de westkant van het Centraal Station bevindt zich het voormalige administratiekantoor van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM). Deze in 1837 opgerichte onderneming exploiteerde de oudste spoorwegverbinding in ons land: die van Amsterdam naar Haarlem. Rond 1890 was de onderneming samen met de Staatsspoorwegen uitgegroeid tot de belangrijkste spoorwegmaatschappij.

Het administratiekantoor stond in de jaren zeventig in de weg van de verkeersdoorbraak van de Haarlemmer Houttuinen en dreigde gesloopt te worden, maar dat is uiteindelijk niet gebeurd: de verkeersweg wurmt zich nu door een flessenhals aan de rechterzijde van het gebouw. Tegenwoordig bevindt zich in het gebouw een advocatenbureau. De twee monumentale binnenplaatsen zijn overkapt.

Gebruikte literatuur:

• Vincent van Rossem. 'C.B. Posthumus Meyjes (1859-1922). Een deftige architect'. Binnenstad 231 (nov. 2008)
• Vincent van Rossem 'Droogbak 1A'. Binnenstad 309 (sept.-dec. 2022)

[Overige literatuur]

MIP-nummer: 11038
Functie: Administratiekantoor
Jaartal: 1882-1884
Bouwstijl: Neorenaissance XIXB
MIP-nummer: 11066
Bouwstijl: -

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518416
Adres: Droogbak 1A
Adressen: Droogbak 1 A
Inschrijvingsdatum: 22-04-2002
Redengevende omschrijving: Inleiding. Aan vier zijden vrijgelegen en gesitueerd aan Droogbak, Boomklokstraat en Nieuwe Westerdokstraat in 1882-1884 tot stand gekomen kantoorgebouw in oorsprong bestemd als ADMINISTRATIEGEBOUW van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij naar een ontwerp in Neo-Renaissance stijl van C.B. Posthumus Meyjes (1858 - 1922). Omschrijving. Op een carré-vormige plattegrond rondom een binnenplaats in rode baksteen en op een natuurstenen plint opgetrokken administratiegebouw bestaande uit een in rustica uitgevoerd souterrain, een bel-etage, twee bovenverdiepingen en een kapverdieping onder een sterk uitkragende gootlijst aan de onderzijde voorzien van decoratieve gootklossen onder afgeplatte schilddaken waarvan de dakschilden aan de straatzijde zijn gedekt in leien en de schilden aan de binnenzijde in kruispannen. Het metselwerk is uitgevoerd in kruisverband. De verdiepingen worden gemarkeerd door uitkragende waterlijsten. Alle gevels zijn voorzien van middenrisalieten. Hoekrisalieten alleen aan voor- en achtergevel. De zijgevels zijn op de hoeken voorzien van erkers over eerste en tweede verdieping. Boven risalieten en erkers zijn topgevels geplaatst, (met name aan voorgevel) uitbundig versierd met neo-renaissancistische details als zuilen, pilasters, frontons, obelisken, balustraden, oeils-de-boeufs en beeldhouwwerk. Beeldhouwwerk eveneens in middenrisaliet van voorgevel (een driedelig kinderfries in St. Joire-kalksteen met allegorische voorstellingen van het spoorwegwezen boven de vensters van de eerste verdieping) en een aantal sluitstenen in de voorgevel gedecoreerd met koppen in een eigentijdse uitmonstering (waarschijnlijk gaat het hier om employés van de Spoorwegen). De twee erkers op de hoeken van de rechterzijgevel (NO) zijn op de tweede verdieping in hout opgetrokken. Op de top van de rechterzijgevelrisaliet een octagonale toren met lantaarn. De platte dakdelen boven de vier overige middenrisalieten zijn voorzien van een ijzeren sierbalustrade met op de hoeken bolvormige bekroningen. De vensteropeningen zijn rechthoekig met uitzondering van de vensteropeningen op de bel-etage en de tweede verdieping van de middenrisalieten aan voor- en achtergevel: deze zijn rondboogvormig. De vensters zijn voorzien van natuurstenen onderdorpels op sierconsoles. Boven de vensters halfronde nissen, festoenen of diamantkoppen. Rondom de vensters uitkragend bandwerk. De versieringen zijn van hardsteen. Rondboogvormige ingang aan voorzijde bereikbaar via hardstenen stoep. Houten deur met rondboogvormig bovenlicht. Boven de ingang ijzeren sierlantaarn. Tweede (dienst)ingang aan achtergevel. Drie ronde gemetselde schoorstenen (ca. 4 meter) op achter- en zijdaken. Binnenplaats voor het grootste deel nog voorzien van oorspronkelijk blauw-zwart kasseienplaveisel. Gevelzijden van binnenplaats voorzien van middenrisaliet eindigend in trapgevel. Poort in achtergevel. Interieur met neo-renaissancistische elementen in de decoratie nog grotendeels oorspronkelijk. Het betreft hier onder meer de vestibule met gebeeldhouwde kinderfriezen in diepreliëf, de hal op de begane grond, het monumentale trappenhuis met glas-in-lood ramen en lichtvenster, de bestuurskamer met schouw, de gangen met granitovloeren. Waardering. Voormalig administratiegebouw H.IJ.S.M. in neo-renaissance stijl met bijbehorend interieur van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde (bouwstijl en architect) en de historische waarde als uiting van de spoorweggeschiedenis van Nederland. Tevens van belang wegens de situationele waarde door de beeldbepalende ligging aan de Droogbak en de locatie nabij het gelijktijdig gerealiseerde Centraal Station waarbij een doorgaande spoorverbinding van de westelijke en oostelijke lijnen naar Amsterdam tot stand kwam.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]