Amsterdam Monumentenstad

Herengracht 361: gereconstrueerde trapgevel

Huisnaam: De Sonnenberg
Adres: Herengracht 361
Oud adres: KK114, wijk 29, klein nr. 132, kadaster F124, verponding 4977
Postcode: 1016BB
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Trapgevel
Bouwjaar: 1655±, 1962
Opdrachtgever: Jan Gerritsz Sonnenbergh
Eigendom: Stadsherstel 1960
Restauratie: 1962, 1993

(21 afbeeldingen)

Herengracht 361: gereconstrueerde trapgevel

Herengracht 361 en 363 zijn allebei 17de-eeuwse huisjes. Dit is al te zien aan de geringe hoogte van de panden en aan de houten onderpuien met puibalk. Het huis van Jan Gerritsz Sonnenbergh heeft boven de puibalk de gevelsteen Sonnenberg met een zon boven een berg. De gevel is een goed voorbeeld van een late trapgevel in een sobere Amsterdamse renaissance. De trapgevel heeft een toppilaster en een hijsluik met twee lichtopeningen. Herengracht 363 heeft zijn 17de-eeuwse uiterlijk verloren, Herengracht 361 niet. Dat is echter schijn, want óók bij Herengracht 361 werd in de 19de eeuw de oorspronkelijke trapgevel vervangen door een sobere lijstgevel (hier met een houten dakvoorschot in de vorm van een klok), maar de renaissance middengevel bleef intact. Herengracht 361 is sinds 1960 eigendom van Stadsherstel en is gerestaureerd in 1962. Tijdens deze restauratie werden door Henk Zantkuijl voldoende aanwijzingen gevonden om de trapgevel te kunnen reconstrueren. (Dit werd verdedigd in een artikel in het Maandblad Amstelodamum.) Maar de kruiskozijnen werden niet teruggebracht en ook de stoep bleef aan de linkerzijde: deze was oorspronkelijk in het midden. Aan de originele klezoortjes in de middengevel is te zien dat deze werkelijk 17de-eeuws is. Klezoren zijn kwartbakstenen die aan de randen van het metselwerk nodig zijn om kruisverband te krijgen en alleen in de 17de eeuw worden toegepast (in de 18de eeuw worden driekwartklezoren gebruikt om in kruisverband te metselen).

Bij de restauratie bleek dat het pand de laatste fase van de overgang van het houten naar het stenen huis vertegenwoordigt: de vloerbalken worden door de zijmuur gedragen maar één balk is nog deel van een jukconstructie, het laatste restant van een houtskelet.

Gebruikte literatuur:

• Bewaard in het hart, een selectie van 63 Amsterdamse woon- en pakhuizen uit de periode van 1450 tot 1825 gekozen uit een totaal van 650 percelen die tijdens de eerste tien jaar van het gemeentelijk Bureau Monumentenzorg zijn gerestaureerd (1953-1963). Amsterdam, 1965: p. 62
• Martin Pruijs. 'Een eindeloos verlangen naar het oude.' In: Vincent van Rossem (red.). Amsterdam maakt Geschiedenis. Amsterdam, 2004: p. 79-103
• W. Timp. 'Gevelsteen 'De Sonnenberg''. Maandblad Amstelodamum 49 (1962): p. 142-143
• H. Zantkuyl. 'Het Huis 'Sonnenberg'. Herengracht 361.' Maandblad Amstelodamum 49 (1962): p. 106-113

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1616
Adres: Herengracht 361
Adressen: Herengracht 361
Inschrijvingsdatum: 26-05-1970
Redengevende omschrijving: Pand met trapgevel met grote boogblokken (XVIIb).

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]