Amsterdam Monumentenstad

Herengracht 518

Huisnaam: Geelvinck-Hinlopen Huis
Adres: Herengracht 518
Oud adres: X481, wijk 58, klein nr. 580, kadaster I1109, verponding 4432
Postcode: 1017CC
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XV
Bouwjaar: 1687, 1749±, 1762-1763
Opdrachtgever: Albert Geelvinck (1647-1693) / Sara Hinlopen (1660-1749) (1687), Agatha Livina Geelvinck (1701-1761) (1749)

(37 afbeeldingen)

Herengracht 518

Herengracht 518 is een 17de-eeuws grachtenhuis dat meerdere keren is verbouwd, zodat er diverse bouwperioden zijn te onderscheiden. Het huis wordt tegenwoordig het Geelvinck-Hinlopen Huis genoemd, naar de bewoners Albert Geelvinck en Sara Hinlopen. Zij lieten het huis in 1687 bouwen en woonden er sindsdien. Na het overlijden van Albert in 1693 hertrouwde Sara in 1695 met Jacob Hendricksz Bicker (1642-1713). Ook dit echtpaar heeft het huis bewoond. In het Grachtenboek heeft het grachtenhuis een 18de-eeuwse lijstgevel in Lodewijk XV-stijl, vermoedelijk gemaakt direct nadat het huis in 1749 werd geërfd door Agatha Livina Geelvinck (1701-1761), kleindochter van een broer van Albert Geelvinck en weduwe van de in 1748 overleden Dirk Trip (Herengracht 539). Zij betrok het pand samen met haar jongste zoon Dirk Trip en kocht in 1753 ook Herengracht 516. De attiek, die in het Grachtenboek is te zien, lijkt sterk op die van het buurpand Herengracht 520 (overigens niet geheel correct weergegeven), maar is net iets moderner vormgegeven, met een middenverhoging, niet in de Lodewijk XIV- maar Lodewijk XV-stijl. Het is aangebracht in opdracht van een kleindochter van een broer van Albert Geelvinck. Helaas is deze attiek verdwenen (een reconstructie ging in 1990 niet door, omdat niet niet bekend is hoe het alliantiewapen er uit heeft gezien). In 1813 heeft opnieuw een verbouwing plaatsgevonden. De deur- en raamomlijstingen dateren uit 1762-63, de Empire deur en ramen uit 1813, evenals de vergulde smeedijzeren bordesleuning.

Het grachtenhuis heeft een koetshuis op de Keizersgracht. Dit koetshuis, Keizersgracht 633 staat kadastraal precies achter (de tuin van) Herengracht 518. De koets werd echter niet door de tuin, maar via een omweg op de Herengracht voorgereden. De koetsier woonde op een bovenverdieping van het koetshuis. Tegenwoordig hoort het koetshuis niet meer kadastraal bij het Herengracht-huis. De tuin is in 1990 aangelegd naar een modern-klassiek ontwerp van Robert Broekema. Het is niet waarschijnlijk dat de enorme vijver, de grootste in de keurtuinen, vroeger in Amsterdamse grachtentuinen voorkwam.

In het interieur valt direct op dat het huis is gebouwd in 1687. De structuur is, ondanks de 18de- en 19de-eeuwse verbouwingen, nog steeds 17de-eeuws. Het huis heeft een bijzondere indeling. Zo heeft het huis een trappenhuis op een ongebruikelijke plaats, namelijk aan het einde van de gang en is op 17de-eeuwse wijze ontsloten met een dubbel poortje. De hal met gewelfde stucplafond uit 1687 is eveneens bewaard gebleven. De kruisgewelven zijn hier niet dragend, maar louter als ornament aangebracht. Daarin bevindt zich het alliantiewapen (op één schild) van Geelvinck-Hinlopen. Zowel deze gewelfde hal als de poortjes en het trappenhuis dat daarachter ligt doet sterk aan het stadhuis op de Dam denken (galerijen en trappenhuizen). De bel-etage bevat vier kamers die alle vier kunsthistorisch van groot belang zijn en een 18de- en 19de-eeuws aankleding hebben, resp. in Lodewijk XIV, XV en XVI met 19de-eeuwse wijzigingen. De linker voorkamer heeft een 18de-eeuwse vormgeving in Lodewijk XV-stijl waarin in de 19de eeuw diverse elementen zijn toegevoegd. De kleurstelling van het stucwerkplafond is typisch 19de-eeuws. De linker achterkamer heeft een 18de-eeuwse vormgeving in Lodewijk XVI-stijl waarvan de in de betimmering opgenomen beschilderde behangsels van Egbert van Drielst (1745-1818) uit 1787, 1788 of 1789 (gedateerd) met landschappelijke taferelen van elders zijn ingebracht. De rechter voorkamer heeft een vormgeving in Lodewijk XIV-stijl uit 1762-63, gewijzigd in de 19de eeuw in neoklassieke stijl, dat aan het werk van de Engelse architect Robert Adam doet denken. De rococo-chinoiserie wandbehangsels uit ca. 1750 van de rechter achterkamer zijn ingebracht, maar maken het bijzonder rijke interieur compleet.

Het Geelvinck-Hinlopen Huis was een museum. Het is inmiddels verkocht en staat thans opnieuw in de verkoop. Het is nog niet bekend wat er met het pand gaat gebeuren.

Gebruikte literatuur:

• P. Broers. 'Amsterdam Gemeten. Herengracht 518.' Binnenstad 119 (maart 1990)
• Hans Tulleners en Peter Quatfass. Amsterdamse stijlkamers binnen de Singelgracht. Verborgen interieurs van werelderfgoedstad Amsterdam. Amsterdam, 2023: p. 78-79
• Pieter Vlaardingerbroek. 'Gewelfde stucwerkgangen. De vroegste voorbeelden van stucplafonds in Amsterdam.' In: E.F. Koldewij (red.). Stuc. Zwolle, 2010: p. 130-139
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 457

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1879
Adres: Herengracht 518
Adressen: Herengracht 518
Inschrijvingsdatum: 21-05-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis (in de kern XVII B). Gevel onder rechte lijst met consoles en met geblokte hoeklisenen (XVIII A); stenen deuromlijsting (nog XVII B ?) waarin deur en snijraam uit plm 1800.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]