Herengracht 480 
Adres: Herengracht 480
Oud adres: X462, wijk 57, klein nr. 560, kadaster I1030, verponding 3826
Postcode: 1017CB
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 1670, 1716, 1750±
Opdrachtgever: Balthasar Scott en Constantia Aletta Coymans (1716), Jeremias van der Meer en Maria Johanna Munter (1750)
(33 afbeeldingen)
Dubbel huis met een lijstgevel, in oorsprong 17de eeuw, gewijzigd in de 18de eeuw, rechte lijst met deels open attiek met versierd middendeel met vaas, middenrisaliet, deur- en raamomlijstingen in Lodewijk XIV-stijl. Fraaie 18de-eeuwse dubbele stoep in Lodewijk XV-stijl met harpstukken en flesbalusters uit ca. 1750. Empire deuromlijsting met Ionisch portiek en ramen uit 1ste kwart 19de eeuw. Interieur: stucwerkgang met stucplafond in Lodewijk XIV-stijl met reliëfs, binnenplaats naast het trappenhuis heeft twee stucbeelden, op de hoofdverdieping vier stijlkamers, rechter achterkamer in Lodewijk XVI-stijl, rechter voorkamer in Empire-stijl, pilasters, bovendeurstukje, maar cassettenplafond met 17de-eeuwse plafondschilderingen van Abraham van den Bosch (1618-1680) met de vier seizoenen.
In 1670 werd dit dubbele grachtenhuis van vijf raamassen breed gebouwd. Het drie raamassen brede middenrisaliet was toen bekroond met een groot fronton. In 1716 is de gevel gewijzigd, o.a. door het aanbrengen van de deur- en raamomlijstingen en een hoofdgestel met daarboven een deels open attiek met versierd middendeel, in de vormgeving van de Hollandse Lodewijk XIV-stijl. Pieter Fischer schrijft het gebeeldhouwde middendeel toe aan Simon Schijnvoet. De gevelwijziging gebeurde in opdracht van Mr. Balthasar Scott (1672-1741), schepen in 1710, raad in 1711-1741 en burgemeester in 1735. Hij bewoonde het huis met zijn echtgenote, Constantia Aletta Coymans (1685-1744). Het huwelijk bleef kinderloos. In 1744 werd het huis mr Jeremias van der Meer (1713-1746) eigenaar en bewoner, met zijn echtgenote Maria Johanna Munter (1721-1768). In hun opdracht werd in ca. 1750 een imposante dubbele hoge stoep gebouwd in Lodewijk XV-stijl met harpstukken en flesbalusters. De deuromlijsting met Ionisch portiek en de ramen dateren uit de periode van de Empire, direct na 1800.
Het grachtenhuis heeft een bijzonder waardevol interieur. De structuur is nog geheel dat van het 17de-eeuwse huis, met een gang in het midden, waarvan het voorste deel breder is, met een weerszijden twee kamers, terwijl zich tussen de twee kamers aan de linkerzijde een trappenhuis met binnenplaats bevindt. De gang heeft nog de typerende stucwerkaankleding van de late 17de eeuw, bestaande uit ronde nissen en rechthoekige vakken (mogelijk zaten daar grisailles in). Het stucplafond in de gang dateert echter uit de 18de eeuw met decoraties in de Lodewijk XIV-stijl en reliëfs. De binnenplaats is in de 18de eeuw versierd met decoraties in stucwerk, waaronder twee levensgrote stucbeelden.
Alle vier kamers op de hoofdverdieping zijn stijlkamers uit verschillende perioden, de 18de en en de 19de eeuw. De rechter achterkamer dateert voornamelijk uit de late 18de eeuw en heeft een vormgeving in Lodewijk XVI-stijl, alhoewel sommige delen uit de 19de eeuw, eveneens in Lodewijk XVI-stijl, dateren. Het meest interessant is echter de rechter voorkamer, waarin zich nog een 17de-eeuws plafond met beschilderingen in vakken bevindt. Deze beschilderingen, bestaande uit o.a. de vier seizoenen, dateren uit de periode 1680-1690 en werden vroeger toegeschreven aan Gerard de Lairesse. Eén van de stukken bevat echter de signatuur van Abraham van den Bosch (1618-1680). Het overtuigend illusionisme met moeilijke verkortingen maakt het kunstwerk een topstuk, dus het is begrijpelijk dat men de schildering vroeger aan De Lairesse toeschreef. De verder aankleding van de kamer dateert van ca. 1800 en is in Empire stijl, o.a. met pilasters en een grisaille boven de deur naar de gang. De deur naar de rechter achterkamer is vanwege de symmetrie opgenomen in de betimmering en nauwelijks zichtbaar.
Gebruikte literatuur:
- Hans Tulleners en Peter Quatfass. Amsterdamse stijlkamers binnen de Singelgracht. Verborgen interieurs van werelderfgoedstad Amsterdam. Amsterdam, 2023: p. 68-69
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 290
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1868
Adres: Herengracht 480
Adressen: Herengracht 480
Inschrijvingsdatum: 21-05-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis met gevel voorzien van middenrisaliet en hoeklisenen (1670); daklijst en attiek, versierde stoep, ingangspartij en 8 flesbalusters, alles XVIIIa/b. Deur, -kalf, snijraam en -hek, alles empire.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
[Grachtenboek van Caspar Philips]
Laatste wijziging: september 2023