Egelantiersgracht 15 
Adres: Egelantiersgracht 15
Oud adres: MM500, wijk 44, klein nr. 210, kadaster D5025, verponding 3179
Postcode: 1015RB
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Halsgevel
Bouwstijl:
Lodewijk XIV
Bouwjaar: 1725±
Eigendom: Diogenes 1963
Restauratie: 1964/65
(5 afbeeldingen)
Woonhuis met halsgevel in Lodewijk XIV-stijl met rijk versierde klauwstukken en driepasvormig lijstvormig fronton. Onderpui met twee stoepen en deuren uit de bouwtijd. Vroeg-18de-eeuwse gevelsteen met timmerman met gereedschappen en de tekst DE IONGHE TIMMERMAN.
Opmerkelijk aan dit woonhuis is dat er twee ingangsdeuren zijn, elk met hun eigen dwars geplaatste stoep (buitentrap). Deze situatie betreft niet een latere verbouwing, maar de oorspronkelijke situatie uit de bouwtijd. Dit wijst erop dat het pand al vanaf het begin was onderverdeeld in beneden- en bovenwoningen en dus al in de 18de eeuw een woonhuis was met apart verhuurde verdiepingen. Dit kwam wel vaker voor. Een goed ander voorbeeld van volkswoningbouw uit de 18de eeuw is Brouwersgracht 56. De nog veel gehoorde bewering dat zoiets een typisch verschijnsel van de 19de eeuw is, is dus onjuist. Etagewoningen zijn van alle tijden.
Het pand werd in 1965 gerestaureerd door de St. Diogenes van Geurt Brinkgreve. Van het wegens instortingsgevaar gesloopte achterhuis mocht bij de restauratie alleen de parterre met een kap worden herbouwd. Het pand is nog steeds als huurwoningen in eigendom van de stichting.
De gevelsteen met een timmerman toont een kruiskozijn, een timmermansproefstuk om tot het gilde toegelaten te worden. Dat wijst erop dat het pand vermoedelijk is gebouwd door een timmermansbedrijf als belegging, want in overeenstemming lijkt met de onderverdeling in aparte huurwoningen. Overigens kwam bij het verwijderen van de oude verflaag op de gevelsteen op de kist, rechts, de inscriptie BRAS - POT tevoorschijn. Het betreft een hooikistje waarin het van huis meegebrachte middagmaal kon 'na-garen' en warm blijven in een pot. Het woord 'brassen' betekent 'eten'. Ook deze gevelsteen is gerestaureerd door de Ver. Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen (VVAG).
Gebruikte literatuur:
- H.J. Zantkuijl, Geurt Brinkgreve e.a. Tien jaar Diogenes. Amsterdam: Stichting Diogenes (1970): p. 34-35
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 955
Adres: Egelantiersgracht 15
Adressen: Egelantiersgracht 15 1,2,H,O
Inschrijvingsdatum: 22-04-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel met gedeelde vleugelstukken en gelobde afdekking (XVIIIb). Twee stoepen en deuren uit de bouwtijd. Gevelsteen met timmerman en DE IONGHE TIMMERMAN.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: april 2023