Herengracht 415 
Geloof en Wetenschap
Naam: Geloof en Wetenschap
Adres: Herengracht 415
Oud adres: II426, wijk 33, klein nr. 107, kadaster F44, verponding 6009
Postcode: 1017BP
Gebouwtype: Vereniging/horeca
Geveltype: Trapgevel
Bouwstijl:
Neostijlen
Bouwjaar: 1891
Architect: W.G. Welsing
Restauratie: 1977
(12 afbeeldingen)
Verenigingsgebouw met 19de-eeuwse trapgevel, met ontlastingsbogen met blokjes en siermetselwerk in de boogvelden en twee nissen in de topgevel, in neo-renaissance uit 1891. Jaartalsteen. Interieur: neo-renaissance interieur. (Eén van de 200 nieuwe Rijksmonumenten uit de periode 1850-1940, in 2001 op de monumentenlijst geplaatst.)
In het Grachtenboek is een 17de-eeuwse klokgevel te zien, maar die bestaat niet meer. Nadat Charles Frederic Landré het grachtenhuis in 1890 aan de jezuïeten van de Sint Willibrordus Stichting verkoopt, verrijst een jaar later een geheel nieuw gebouw naar ontwerp van architect Willem Gerardus Welsing, die zelf op de hoek van de Herengracht en het Koningsplein woont. De trapgevel met ontlastingsbogen met blokjes en siermetselwerk in de boogvelden doet sterk denken aan een 17de-eeuwse gevel. Het gebouw wordt van de Sint Willibrordus Stichting gehuurd door de Vereeniging Geloof en Wetenschap, die zich met de godsdienstige en religieuze opleiding van katholieke jongeren bezighoudt. Uit de ontwerptekening blijkt dat de architect in de twee nissen in de topgevel beelden wilde plaatsen, links de personificatie van Geloof, rechts van de Wetenschap. Dit gebeurt echter niet: de nissen blijven leeg. De elementen komen echter wel terug in het eveneens neo-renaissance interieur.
In 1919 ontwerpt architect Jac. Duncker aan de achterkant van Herengracht 415 een kapel met een sacristie, die door de aangrenzende Krijtbergkerk wordt gebruikt.
Eind jaren dertig verlaten de studenten van de Vereeniging het gebouw en neemt de R.K. Openbare Leeszaal er zijn intrek. In de jaren zestig verhuist de bibliotheek naar een andere locatie. Er komt een Documentatie- en Informatiecentrum en vanaf 1977 verhuurt de Stichting het pand aan de Boekmanstichting. Er vindt dan een grondige restauratie plaats.
Het interieur is bijzonder goed bewaard gebleven. In de bibliotheek op de 1ste verdieping aan de voorzijde bevindt de bibliotheek met een rijk versierd plafond met balken, korbelen en gebeeldhouwde engelen en uilen, met een lint waarop de woorden Fides (Geloof) en Scientia (Wetenschap) staan. Aan de achterzijde bevinden zich fraaie glas-in-loodramen waarin de letters F en S terugkomen.
MIP-nummer: 12210
Jaartal: 1898
Bouwstijl: Neorenaissance XIXB
Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518489
Adres: Herengracht 415
Adressen: Herengracht 415
Inschrijvingsdatum: 11-12-2001
Redengevende omschrijving: Inleiding. In 1891 werd het bestaande pand aan de Herengracht 415 verbouwd tot VERENIGINGSGEBOUW in opdracht van de Rooms- katholieke St. Willibrordusstichting ten behoeve van de vereniging 'Geloof en Wetenschap'. Deze verbouwing naar een ontwerp van de architect W.G. Welsing betrof een herindeling van de vertrekken alsmede een nieuwe kap en voorgevel in de stijl van de neo-Hollandse renaissance. Interieur met fraaie gehoorzaal op de eerste verdieping.
Omschrijving. Het pand bevindt zich op een smal perceel met een in de gevelwand opgenomen voorgevel aan de Herengracht en heeft drie bouwlagen, inclusief een onderkeldering.
Gedekt door een zadeldak met pannen. In staand verband gemetselde voorgevel in lichtbruine baksteen afgewisseld met gebruik van natuursteen bij sokkel en accenten en met sierlijk smeedijzeren muurankers. Sokkelzone met gebosseerde blokken in de pilasters en met plint en profielen. Aan de rechterzijde de hoofdtoegang met deur met middenlicht en met verdiepte stoep en portiek. Aan de linkerzijde een eveneens verdiept geplaatste toegang met dubbele deuren met lichten. In het midden een geleed venster. Deuren en venster hebben sierlijk smeedijzeren traliewerk. Trapeziumvormige spaarvelden met siermetselwerk en natuurstenen blokken als fries onder geprofileerde cordonlijst. Op de verdieping de drie hoge vensters van de gehoorzaal onder gedrukt boogvormige spaarvelden met siermetselwerk en met natuurstenen aanzet- en sluitstenen en speklagen. Vensters met kruisvormig bovenlicht met dubbel getoogde bovenzijde en met glas-in-lood raamvulling boven benedenvenster met middenpost. Boven een geprofileerde gevellijst de drie vensters van de tweede verdieping met schuiframen en met middenpost geleed bovenlicht met glas-in- lood raamvulling. Vergelijkbare bogen met spaarvelden en natuurstenen accenten. Trapgevel met zes treden en overhoeks geplaatste gemetselde bekroning en met venster met dubbel draairaanm en met geleed bovenlicht met glas-in-lood raamvulling. Flankerende nissen en smeedijzeren hijsbalk.
Gehoorzaal op de eerste verdieping met oorspronkelijke lambrizering, plafondschilderingen, wandpilasters en gedecoreerde korbelen met engel (fides) en uil (scientia). De letters 'F' en "S' in de glas-in-lood raamvulling aan de achterzijde verwijzen eveneens naar de oorspronkelijke bestemming van de zaal.
Waardering. In oorsprong ouder pand in 1891 verbouwd tot verenigingsgebouw van algemeen belang vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde als exponent van de Rooms-katholieke emancipatie en verenigingsleven in de late tweede helft van de 19de eeuw. Evenzo is de gehoorzaal van algemeen belang vanwege de kunsthistorische en typologische waarde.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: juni 2019