Amsterdam Monumentenstad

Singel 60, 58 en 56

Adres: Singel 60
Oud adres: SS42, wijk 31, klein nr. 287, kadaster F676, verponding 5328
Postcode: 1015AB
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Verhoogde lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XIV
Bouwjaar: 1740/41
Architect: Jan van Logteren

(14 afbeeldingen)

Singel 60

Singel 60 is gebouwd in 1740/41 en maakte oorspronkelijk deel uit van een min of meer identieke vijfling op nr.'s 54, 56, 58 en 60, waarvan alleen nr. 56 en 60 hun top behouden hebben. Het pand behoort met zijn 5,6 m brede gevel tot het standaardtype grachtenhuis, bestaande uit voorhuis, tussenlid en binnenplaats en achterhuis, met daarachter nog een tuin. Dat laatste is overigens zeldzaam op het Singel: in de stadsuitleg van 1585 is weinig ruimte voor grachtentuinen. Meestal zijn de kavels tussen Singel en Langestraat en tussen Singel en Herengracht verderop helemaal volgebouwd. Veel huizen hebben aan deze zijde van het Singel een koetshuis in de Langestraat, immers een typisch koetshuizen-straatje. Alleen Singel 58 t/m 64 hebben tuinen, afgesloten door een blinde muur in de Langestraat.

De verhoogde lijstgevel van Singel 60 is een voorbeeld van de Lodewijk XIV-stijl. De zandstenen kroonlijst heeft raampjes en een halfrond vlieringluik (nu van glas) in de fries en lamberquins eronder. Boven de halfcirkelvormige middenverhoging van de gevel is een attiek met zandstenen kuif geplaatst: een hoogoplopende versiering, voorzien van golvend beeldhouwwerk, en putti (kinderfiguurtjes) op de hoeken. Dit type is nog op veel plaatsen te zien, onder andere bij de belendende panden op nummer 56, 66 en 68. Op de linkerhoek van de gevel zijn twee gehelmde putti te zien met een pijlenbundel en een stok, symbolen van kracht en eendracht. Rechts heeft het pendant met putti gestaan, maar deze zijn helaas enkele decennia geleden verdwenen. De houten deuromlijsting heeft Ionische pilasters.

Het huis heeft een fraaie symmetrische gang met marmeren vloeren en lambrizeringen en ornamentaal stucwerk. In smalle grachtenhuizen werd het ideaal van symmetrie opgeroepen door ’schijndeuren’ te plaatsen. De bezoeker krijgt zo het idee in een centrale gang met aan weerszijde kamers te lopen in plaats van in een traditionele zijgang. Het eerste gedeelte van de gang is iets breder, een curieus overblijfsel van het voorhuis dat we in Amsterdamse woonhuizen in de 17de eeuw aantreffen. De deuren, zowel de schijn- als de echte deuren, zijn geprofileerd en versierd met fraai gesneden kuifjes in Lodewijk XIV-stijl. De gang is gedecoreerd in de overgangsperiode tussen de Lodewijk XIV- en Lodewijk XV-stijl. Aan het einde van de gang bevindt zich een ovaalvormig trappenhuis. Ook de trapbaluster is in de vorm van een ovaal. Als we een paar treden opgaan, zien we in een nis een stucbeeld, staande op een piëdestal. Losstaande beelden in nissen komen vooral voor in grote, voorname huizen uit de Lodewijk XIV-periode. Het stucbeeld in het ovale trappenhuis van Singel 60 stelt Ceres (Demeter) voor, de godin van de landbouw en beschaving, en symboliseert hier de aarde. In haar kapsel draagt zij enige rijpe korenaren. Met de sleutels in haar rechterhand doet zij in de winter de aarde op slot. Aan het einde van de gang bevindt zich ook de toegang naar de zaal met daarboven een stucreliëf. Twee putti flankeren het alliantiewapen: rechts het ovaalvormige wapen van de vrouw, links het schildvormige van de man.

Gebruikte literatuur:

• Diderik van Bottenburg en Karel Loeff. Tussen Weelde en Woningwet. Wonen aan de Amsterdamse grachten. Volkshuisvesting van noord tot zuid. Amsterdam, 2001 (Open Monumentendag), p. 11-12
• P.M. Fischer. Ignatius en Jan van Logteren. Alphen aan de Rijn, 2005: p. 464-468
• Paul Spies, e.a. Het Grachtenboek. Den Haag, 1991: p. 101
• Hans Tulleners. Het Singel in Amsterdam. 23 Monumenten aan een voormalige verdedigingsgracht. Amsterdam, 1990 (Open Monumentendag): p. 30

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 5275
Adres: Singel 60
Adressen: Singel 60 3,H
Inschrijvingsdatum: 29-09-1970
Redengevende omschrijving: Pand met gevel onder gebeeldhouwde zandstenen verhoogde lijst en opzetstuk, met gebeeldhouwde kelderpui en gesneden deuromlijsting, alles XVIIIb; deurpartij uit XIXb?

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]