Nieuwe Uilenburgerstraat 112-116 
Gemeentelijk Badhuis Uilenburg
Naam: Gemeentelijk Badhuis Uilenburg
Adres: Nieuwe Uilenburgerstraat 112-116
Postcode: 1011LX
Gebouwtype: Liefdadigheid/gezondsheidszorg
Geveltype: Puntgevel
Bouwstijl:
Amsterdamse School
Bouwjaar: 1923
Architect: Dienst der Publieke Werken
[Splendor]
(10 afbeeldingen)
Badhuis in Amsterdamse School-stijl dat een bijna landelijke en pittoreske uitstraling heeft. Gedeeltelijk houten gevels met horizontale planken doen 'Zaans' aan. In de gevel werden gevelstenen en ook een oeuil-de-boeuf ingemetseld van gesloopte panden in de buurt.
In 1920 werd vrijwel de hele wijk Uilenburg bestaande uit de Uilenburgerstraat en de Batavierstraat gesloopt. Het is typerend dat op de kop van de ongezond bevonden dichtbevolkte volksbuurt een badhuis kwam. Bij een gezonde woonbuurt hoorde immers ook sanitaire voorzieningen, in een tijd waarin het nog lang niet normaal was dat elke woning een eigen badkamer had. Al in de 19de eeuw pleitte de arts Gerard Allebé voor het oprichten van was- en badhuizen in diverse artikelen waarin hij ook schreef over de gezondheidsvereisten van schoolgebouwen en het verbeteren van arbeiderswoningen. De Amsterdamse badhuizen, die in de 20ste eeuw werden gesticht, vielen onder de verantwoordelijkheid van de Dienst der Wasch-, Schoonmaak-, Bad- en Zweminrichtingen (WSBZ). In 1919 werd wethouder De Miranda (1875-1942) met dit onderwerp belast. Dit badhuis werd aanbesteed in 1922 en geopend op 12 december 1923. Het werd gelijktijdig gebouwd met de Sectiepost van de Stadsreiniging ernaast.
Veel van de oude in de buurt gesloopte panden hadden gevelstenen. Een aantal daarvan is aangebracht in de buitenmuren van dit badhuis. De gevelsteen 'D' vogelstruis 1742' met struisvogel is afkomstig van Batavierstraat 28. De 17de-eeuwse gevelsteen met Fortuna (of de Faam) is afkomstig van het dubbele pand Eerste Batavierstraat 2, dat deel uitmaakte van het hoekhuis Oudeschans 21. De gevelsteen 'D' koffibaal' dateert, getuige een beschrijving in Noord-Hollandsche Oudheden (1903) uit 1727 en is niet afkomstig uit de buurt, maar komt van Vijzelstraat 16, één van de panden die in 1920-25 afgebroken werd voor de verbreding van de Vijzelstraat en de bouw van het Carlton hotel. Bij de manneningang van het badhuis werd in 1924 de gevelsteen 'D' Turcksche slaeff' ingemetseld, maar die is in 2014 op verzoek van de toenmalige huurder verwijderd en bevindt zich sinds 2016 in Nieuwe Batavierstraat 3, nabij de plek waar hij ooit zat: Eerste Batavierdwarsstraat 1, één van de panden die door de sanering in 1920 zijn gesloopt.
Gebruikte literatuur:
- Peter-Paul de Baar. 'Krottensloper, stadsuitbreider en badhuisbouwer. Het bewogen leven van wethouder De Miranda'. Ons Amsterdam 45 (1993): p. 86-89 en 102-103
- Monique Stavenuiter. 'Gerard Allebé, arts in Amsterdam'. Ons Amsterdam 45 (1993): p. 182-186
- Maandblad Amstelodamum (1942): p. 42
- https://www.gevelstenenvanamsterdam.nl/nieuwe-batavierstraat-3
MIP-nummer: 12811
Functie: Gem.badhuisensectiepost Stadsreinig.
Jaartal: 1919-1920,aanbesteding:1922
Bouwstijl: Amsterdamse School
Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.
Monumentenstatus: GM
Monumentennummer: 202036
Adres: Nieuwe Uilenburgerstraat 112-116
Adressen: Nieuwe Uilenburgerstraat 112 ;Nieuwe Uilenburgerstraat 114 ;Nieuwe Uilenburgerstraat 116
Inschrijvingsdatum: 27-04-2004
Redengevende omschrijving: geen beschrijving
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: augustus 2022