Amsterdam Monumentenstad

Waarderingskaart van het beschermd stadsgezicht, opgesteld in 2000

Op 1 januari 1999 is de binnenstad van Amsterdam aangewezen als 'beschermd stadsgezicht' in de zin van de Monumentenwet. Het belangrijkste rechtsgevolg is dat de gemeente verplicht is beschermende bestemmingsplannen voor dit gebied aan te wijzen. Er is een zgn. waarderingskaart gemaakt, waarop alle panden in drie waarderingscategorieën zijn aangegeven. Deze kaart dient als toetsingsinstrument bij sloop- en nieuwbouwplannen.

Aanvankelijk werd in 2000 een dik boekwerk uitgegeven met de waarderingskaart van de gehele binnenstad. Inmiddels zijn de bestemmingsplannen voorzien van een eigen waarderingskaart. Er wordt onderscheid gemaakt in drie waarderingen:

• Orde 1 omvat de gebouwen die op de rijks- of gemeentelijke monumentenlijst staan of panden met een vergelijkbare cultuurhistorische waarde. Uitgangspunt bij orde 1 panden is behoud/restauratie. Het gaat om bijna achtduizend beschermde monumenten.
• Orde 2 omvat de gebouwen die weliswaar geen monument zijn, maar die vanwege hun hoge architectonische kwaliteit, hun plaats in de stedenbouwkundige structuur en/of als toonaangevend element in de gevelwand een belangrijke bijdrage leveren aan het stadsbeeld. Uitgangspunt bij orde 2 panden is behoud/restauratie. Het gaat om ongeveer zesduizend panden.
• Orde 3 omvat de bouwwerken die wat schaal en detaillering betreft passen in de gevelwand, maar die geen architectonische of stedenbouwkundige meerwaarde hebben. Op basis van een kwaliteitstoets wordt bepaald of sprake is van panden met cultuurhistorische, bouwhistorische, architectuurhistorische en/of stedenbouwkundige waarden. Wanneer dat het geval is, is behoud het uitgangspunt. Hierbij gaat het om ongeveer tweeduizend panden.

Voorts staan op de waarderingskaart gaten en onderstukken aangegeven die bebouwd c.q. vervangen mogen worden. Voor de meeste van de ongeveer 9.000 panden die na 1940 zijn gebouwd, is op de kaart geen waardering aangegeven. Inmiddels zijn wel veel panden uit de periode 1940-1970 gewaardeerd. De waarderingskaart maakt inmiddels deel uit van de bestemmingsplannen. Hier treft u de digitale versie aan van de waarderingskaart: [Waarderingskaart]

Kroonlantaarn met op de achtergrond de Westertoren

Overigens heeft het beschermd stadsgezicht niet alleen betrekking op de gebouwde omgeving. Ook de stedenbouwkundige structuur, dat wil zeggen het straten- en grachtenpatroon waaraan de beschermde monumenten hun context ontlenen, is beschermd. Bovendien kan de openbare ruimte en daarin geplaatste objecten zoals bomen, bruggen, straatmeubilair, etc. deel uitmaken van het beschermd stadsgezicht. De gemeente kan ook beeldkwaliteitsplannen opstellen om het stadsgezicht te beschermen, maar dat is in Amsterdam niet gebeurd. Wel zijn er strenge reclameregels en is er beleid voor de openbare ruimte gericht op 'mooi, schoon en ruimtelijk'.