Amsterdam Monumentenstad

Houten maquette van Listingh voor een kerk op de Botermarkt (Oude Kerk)

In de Oude Kerk staat een maquette van de Botermarktkerk. Deze nooit gebouwde koepelkerk met toren had bijna 100 m hoog moeten worden. In maart 2016 was er in enige ophef over een bericht dat de maquette, gemaakt in ca. 1700 in opdracht van kerkmeester Nicolaas Listingh (1668-1705), uit de Oude Kerk zou worden verwijderd. Ik had vernomen dat een restaurator was gevraagd een offerte op te stellen voor demontage en opslag. Er zou in de kerk geen plaats meer zijn voor de maquette. De directeur van de Stichting de Oude Kerk liet daarop in een email weten dat de maquette in de kerk zal blijven: demontage en opslag was van de baan.

De maquette staat al vanaf het begin in de Oude Kerk en kan als een onderdeel van de inventaris worden beschouwd. Het is een zeer interessant object. De schaal van het model (1:18) is bijzonder en kan zich in kwaliteit en prestige meten met modellen van andere projecten in Europa van de zestiende tot en met de achttiende eeuw.

Tot 1808 stond de maquette in de Oude Kerk, daarna in de Nieuwe Kerk. In 1960 is het model in de Oude Kerk teruggekeerd en gerestaureerd. Sinds deze restauratie staat de maquette op een onderstel waardoor het object gemakkelijk kan worden verplaatst. De maquette is een representatiemodel: met de maquette zal Listingh beslissende instanties als de publieke kerk en het stadsbestuur hebben trachten te overtuigen van de schoonheid van zijn ontwerp. Van de koepelkerk bestaan ook diverse gedetailleerde ontwerptekeningen.

Koepelkerk op de Botermarkt (Rembrandtplein)

Listingh liet ook een impressie maken van de Botermarkt (het huidige Rembrandtplein) met de gerealiseerde koepelkerk. De reusachtig grote kerk moest verrijzen in de zichtas van de Utrechtsestraat. De kerk zou de Westertoren hebben overvleugeld. Het zou de hoofdkerk van Amsterdam zijn geworden. Het plan is echter niet gerealiseerd. Het was niet de eerste keer dat een megalomaan en fantastisch bouwplan voor een religieus bouwwerk in Amsterdam sneuvelde. In 1652 werd de bouw van de Nieuwekerkstoren gestaakt, mogelijk, alhoewel dit niet zeker is, omdat men niet wilde dat het stadhuis door een kerktoren zou worden overvleugeld.

(18 maart 2016)