Amsterdam Monumentenstad

NZ Voorburgwal hoek St. Luciënsteeg

De Second-Opinion Commissie van MOOI Noord-Holland heeft negatief geadviseerd over de verbouwingsplannen van het Amsterdam Museum, in het voormalige Burgerweeshuis aan de Kalverstraat. De Bond Heemschut en de VVAB hebben beroep aangetekend tegen de plannen en om het second-opinion-advies gevraagd.

In het door Neutelings Riedijk Architects gemaakte verbouwingsplan wordt de Schuttersgalerij vervangen door een grote museumzaal, waardoor de bouwmuren en zelfs de 17de-eeuwse kappen van de gebouwen aan weerszijden van de Schuttersgalerij grotendeels worden gesloopt. In feite blijven alleen de gevels staan, maar in tegenstelling tot de eerdere ingreep wordt de structuur niet hersteld of versterkt, maar uitgewist. In 1975 verdween er veel materiële substantie, nu verdwijnt de structuur. Bovenop de nieuwe bouwmassa moet een dakterras komen om op het complex en de stad uit te kijken. Ook het huidige café-restaurant achter de Jongensgalerij wordt geheel gesloopt en vervangen door nieuwbouw voor een nieuw zalengebouw. Tenslotte moet aan de St. Luciënsteeg, naast de Weeshuispoort, eigentijdse nieuwbouw verrijzen die het silhouet en aanzien van het complex vanaf de Nieuwezijds Voorburgwal ingrijpend wijzigt. Daarvoor zouden de gevelstenen verdwijnen, maar die keren in het aangepaste plan in de nieuwbouw terug.

De 'bunker': artist's impression van nieuwbouw Amsterdam Museum

Zowel de ingreep van de Schuttersgalerij als de gebouwdelen aan weerszijden daarvan betekenen volgens MOOI Noord-Holland een veel te grote en onacceptabele aantasting van het monumentale complex: "De hier voorgestelde ingrepen zijn niet reversibel; gaan ten koste van authenticiteit en leesbaarheid van het historische stedelijke landschap en hebben behoud van monumentale constructie-onderdelen en behoud van historisch materiaal onvoldoende als uitgangspunt". Bovendien is de commissie "niet overtuigd dat deze ingrepen ten koste van monumentale waarden voor het functioneren van het monument noodzakelijk zijn en er geen redelijke alternatieven zijn die geen of minder gevolgen voor de monumentale waarden hebben."
Ook de nieuwbouw op de hoek van de NZ Voorburgwal moet het ontgelden: "Bij de gekozen hoogte en door de geslotenheid van de gevel is het volume te nadrukkelijk aanwezig in het stadsbeeld zodat de monumentale bouwdelen worden overschaduwd." De conclusie luidt dat het plan "op de aangegeven aspecten niet voldoet aan de voor dit rijksmonument geldende beoordelingscriteria en tevens op zichzelf en in relatie tot zijn omgeving niet voldoet aan redelijke eisen van welstand".

Schuttersgalerij

Doorsnede van de nieuwe museumzalen in het centrale gedeelte van het Burgerweeshuis (ter plaatse van de huidige Schuttersgalerij): slechts één van de drie nieuwe volumina.

Het is niet de eerste keer dat het hoogmonumentale 17de-eeuwse Burgerweeshuis wordt verbouwd. Al in 1975 vond een ingrijpende renovatie plaats. Daarbij werd niet alleen het complex gerestaureerd, maar ontstond ook het huidige museum, inclusief de Schuttersgalerij: een geniale oplossing die een boeiend voetgangersgebied creëerde en ook de stedenbouwkundige context van de gebouwen voor elke bezoeker beleefbaar maakte, als een opengeslagen geschiedenisboek. De Gedempte Begijnensloot vormt niet alleen de scheiding tussen het jongens- en meisjesgedeelte van het Burgerweeshuis, het maakt ook één van de oudste waterlopen in Amsterdam zichtbaar. Het is inmiddels wel duidelijk dat de ingreep van 1975 aanzienlijk meer kwaliteit had dan de huidige verbouwingsplannen. Het historische gebouwencomplex, zoals dat in 1975 tot stand kwam, moet worden gerespecteerd. Vooralsnog is dat niet het geval.

Artikel van Walther Schoonenberg: [Wordt het 'Amsterdams Historisch' definitief geschiedenis?] (Binnenstad 304)

(28 maart 2023)