Amsterdam Monumentenstad

Herengracht 571

Adres: Herengracht 571
Oud adres: Y260, wijk 59, klein nr. 31, kadaster I750, verponding 5158
Postcode: 1017CD
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 1664, 1780±, 1897
Architect: G.A. van Arkel (1897)

(13 afbeeldingen)

Herengracht 571

Pas met de Vierde Uitleg lijkt de regerende bovenlaag interesse in de nieuwe grachtengordel te krijgen. In 1664 kochten Nicolaes Vis, Cornelis de Graeff, Gerard van Papenbroeck en Pieter van Schoorel resp. 1, 2, 2 en 2, dus 7 kavels van 26 voet, waarna de laatste er nog een naburig kavel bijkocht, dus zij bezaten in totaal 8 kavels van 26 voet. Volgens een overeenkomst bij een notaris gesloten verdeelden zij deze kavels het terrein onder elkaar zodat ze resp. een terrein hadden van 42, 52, 46 en 68 voet. Verder werd overeengekomen dat zij hun panden onder één architectuur zouden oprichten (één gevel onder één lijst). Ook de hoogte van het basement en de verdiepingen werd bepaald. Deze eenvormigheid is tot op de dag van vandaag blijven bestaan. De gevelversiering op nummer 579-581 met St. Michael en de draak en hangende festoenen is gemaakt in opdracht van de rijke koekbakker Pieter van Schoorel, overleden in 1681, als herdenking aan zijn vader, eveneens koekbakker Thomas Pietersz van Schoorel, tevens huizenspeculant, die woonde in het huis De Witte Olifant aan de Nieuwendijk 124. Dit is niet in strijd met de letter wel met de geest van de overeenkomst van 1664. De bekendste persoon onder de vier overeenkomenden was Cornelis de Graeff, vrijheer van Zuid-Polsbroek (1599-1664), die zoals gezegd het 2de kavel van 52 voet bezat (Herengracht 573).

De gevel dateert uit de 18de eeuw en rond 1780 (1790?) vond een grote verbouwing plaats waardoor het huidige huis tot stand kwam. Uit die tijd dateert de gevel met middenrisaliet en groot driehoekig fronton. In het Grachtenboek van Caspar Philips is een gevel te zien met 18de-eeuwse stoep, die ook al een middenrisaliet had. In het interieur is een fraai trappenhuis met stucwerk in Lodewijk XVI-stijl (veranderd in 1823) (In 2021 gerestaureerd door Miguel van Schoonhoven.) In 1897 werd het huis verbouwd door architect G.A. van Arkel. Er werd toen een biljartkamer gemaakt, maar daarvan resteert niets meer. Wat wel resteert, is een opmetingstekening van het huis zoals tot stand gekomen in ca. 1780. Daaruit blijkt dat toen al de ingang is verplaatst naar straatniveau, om op de hoofdverdieping een viertal grote kamers te kunnen maken, rondom het opzij gelegen trappenhuis: een salon, een huiskamer, een grote zaal en een eetkamer. De keuken en bijkeuken is zoals van oudsher gebruikelijk op de begane grond gevestigd, dus dat betekende veel geloop voor het dienstpersoneel op de trap (traditioneel was de dagelijkse eetkamer in de tuinkamer in het souterrain, dus vlakbij de keuken). In 1920 is het pand inwendig verbouwd ten behoeve van een bankinstelling.

Gebruikte literatuur:

• 'Heerengracht 579 en 581. De huizen met het Michaels-beeld'. Jaarboek Amstelodamum 4 (1906): p. 207-209
• Theo Rouwhorst. 'Oog voor detail: Natuurstenen onderpuien'. Binnenstad 250 (maart 2012)
• Walther Schoonenberg. 'Herengracht 581. De moeizame herbouw van een stoep.' Binnenstad 201 (sept. 2003)
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 411

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1681
Adres: Herengracht 571
Adressen: Herengracht 571
Inschrijvingsdatum: 26-05-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis met gevel voorzien van een middenrisaliet en hoeklisenen (XVIIIc), onder rechte lijst met gesneden fronton en twee dakkapellen (XVIIId). Versierde zandstenen kelderpui (XVIIId). 6 stoeppalen.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]