Herengracht 507-509 
Adres: Herengracht 507-509
Oud adres: 507: X398, wijk 57, klein nr. 62, kadaster I890, verponding 3807
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Hollands Classicisme
Bouwjaar: 1676±, 1736
Opdrachtgever: Jan de la Vainguer, koopman (1676), mr. Daniel Hooft (1675-1743) (1736)
Restauratie: 1917, 1939
(17 afbeeldingen)
17de-eeuws huis, zandstenen pilastergevel met Corinthische pilasters (laatste met kolossale orde?), rechte lijst met groot driehoekig fronton boven middenrisaliet, festoenen, dwarsdak, hoekschoorstenen. Verbouwd in ca. 1736 in harmonie met de 17de-eeuwse architectuur: 18de-eeuwse ramen, deur- en raamomlijstingen in middenrisaliet, balkon, prachtige dubbele stoep. Enige voorbeeld van zandstenen achtergevel. Bij restauratie in 1939 door A.A. Kok 18de-eeuwse roedenverdeling gemaakt en dubbele stoep teruggebracht. Interieur: stucwerk gang in Lodewijk XV-stijl, fraai trappenhuis. Tussen twee grote aanbouwen een fraaie "court" (buiten-zaal).
Al in de 17de eeuw was dit een indrukwekkend koopmanshuis. Het bevat pakzolders (zie de zolderluiken op de tekening van A.A. Kok en de twee hijsbalken). De classicistische gevel is geheel van zandsteen en heeft vier kolossale pilasters die een groot driehoekig fronton dragen, een verwijzing naar het stadhuis op de Dam. In 1696 werd het huis geplunderd bij het Aansprekersoproer. Het huis werd tussen 1691 en 1697 bewoond door burgemeester mr. Jacob Boreel. Hij betaalde fl 1500 huur per jaar. Jacob Boreel (1630-1697), heer in Domburg en van Duynbeek, Westhoven, Sint-Aagtekerke en Meeresteyn was schepen, schout en burgemeester van Amsterdam. Hij was betrokken bij de Sociëteit van Suriname. Tussen 1678 en 1681 was hij ambassadeur in Parijs. Als diplomaat was Boreel aanwezig bij het sluiten van de Vrede van Nijmegen (1678) en de Vrede van Rijswijk (1697). In 1691, 1693, 1695 en 1697 was hij burgemeester van Amsterdam. De internationale politiek van Amsterdam werd in zijn bestuursperiode gedragen door Hudde, Witsen en hemzelf. Omdat de oorlog met Frankrijk desastreus was voor Amsterdam, wilden zij vrede sluiten met Frankrijk. Een confrontatie met Willem III bleef uit, omdat ook hij vanwege tegenvallende oorlogsresultaten vrede wilde. De stadhouder betrok Boreel bij de geheime besprekingen. Boreel was aanwezig bij de vredesonderhandelingen in het Huis ter Nieuburg te Rijswijk die tot de Vrede van Rijswijk (20 september 1697) leidde. De Vrede werd in Amsterdam gevierd met vuurwerk. Het was de laatste keer dat Amsterdam zo prominent bij de internationale politiek was betrokken.
De verbouwing van ca. 1736/40 gebeurde in opdracht van mr. Daniel Hooft (1675-1743). Er veranderde weinig aan de indrukwekkende 17de-eeuwse gevel (die te zien is op een prent van het Aansprekersoproer). Er werden 18de-eeuwse schuiframen aangebracht en er verscheen een deur- en raamomlijsting, met balkon, in de centrale as van de gevel, een modernisering in harmonie met de bestaande architectuur. In het interieur werd stucwerk aangebracht in de Lodewijk XV-stijl. In de 19de eeuw werd het huis in twee woningen gesplitst, de rechter-dienstingang werd de toegang van het rechterhuis (Herengracht 507 en 507A). Bij de verbouwing en restauratie van architect A.A. Kok in 1939 werd deze splitsing weer ongedaan gemaakt. Toen werden ook de 18de-eeuwse schuiframen teruggebracht die in de 19de eeuw waren verdwenen en vervangen (zie de foto van vóór de restauratie). Ook de dubbele stoep werd teruggebracht (alleen het linkerdeel was blijven bestaan).
Het interieur bevat een hal en trappenhuis in Lodewijk XV-stijl en heeft daardoor een 18de-eeuws karakter, alhoewel de structuur van het grachtenhuis nog geheel 17de-eeuws is. Wel verschenen er in de 18de eeuw twee uitbouwen aan de achtergevel waardoor een 'court' (buiten-zaal) werd gecreëerd (zie de tekening van A.A. Kok). Bij deze gelegenheid werd de achtergevel geheel opnieuw opgetrokken, in natuursteen (ongebruikelijk bij een achtergevel). Het is alsof men het geld dat men uitspaarde door de 17de-eeuwse voorgevel te behouden, nu aan de achtergevel uitgaf.
Gebruikte literatuur:
- Geschiedenis van Amsterdam, deel II-2: p. 204-205
- Mayke Haaksman. 'De restauraties van Jan de Meijer en A.A. Kok.' Bulletin KNOB 104 (2005): p. 10-21
- A.A. Kok. 'Het huis Heerengracht 507.' Jaarboek Amstelodamum 39 (1942): p. 89-104
- Vincent van Rossem. 'Amsterdam 1900. Abel Antoon Kok (1881-1951).' Binnenstad 225 (dec. 2007)
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1667
Adres: Herengracht 507
Adressen: Herengracht 507 ;Herengracht 509
Inschrijvingsdatum: 26-05-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis met zandstenen gevel met Korinthische pilasters in de middenrisaliet, waarop een fronton geflankeerd door twee dakkapellen (1668/1676); omlijste ingangstravee, versierde stoep met Louis XIV balusters en keldervensters, alles XVIIIb. Empire deur.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
[Grachtenboek van Caspar Philips]
Laatste wijziging: maart 2025