Amsterdam Monumentenstad

Pilastergevel van Philips Vingboons

Adres: Herengracht 386
Oud adres: HH517, wijk 33, klein nr. 513, kadaster E4047, verponding 5953
Postcode: 1016CJ
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Hollands Classicisme
Bouwjaar: 1663/1665, 1790±, 1874
Architect: Philip Vingboons (1663)
Opdrachtgever: Carel Gerards (1663), Jan Willink (1790), Willink & Co (1874)
Bewoners: 1665-1714: Carel Gerards (1608-1673), 1714-1722: Nicolaes van Bambeeck (1665-1722), 1696-1716: mr. Quirijn van Strijen (1660-1724) en Cornelia van Bambeeck (1667-1741), 1735-1741: Pieter Pels Andriesz (1691-1741), 1741-1744: Cornelis Munter, 1754-1773: Mattheus David de Neufville (1711-1764) en Wijna van Lennep (1714-1772), 1773-1791: mr Gilis Alewijn (1744-1789), 1791-1826: Jan Willink (1751-1826), 1837-1874: Mr. Jan Pieter Adolf van Wickevoort Crommelin, 1875-1880: Willink & Co - J.P, van Wickevoort Crommelin, 1884: Willem Philips van Wickevoort Crommelin, 1896-1904: Jan Boissevain (1836-1904)
Eigendom: Grachtenmuseum
Restauratie: 2011

[Grachtenmuseum]

(40 afbeeldingen)

Pilastergevel van Philips Vingboons

Dit dubbele huis staat fraai tegenover de Beulingsloot, waardoor het ook vanaf het Singel te zien is. De bouwheer was Carel Gerards. Het huis heeft een pilaster-lijstgevel, ontworpen door Philips Vingboons in de stijl van het Hollands classicisme. De gestapelde pilasterorde bestaat uit Dorische pilasters met daarboven Composiet pilasters, geheel in overeenstemming met het in die tijd veel gebruikte traktaat uit 1615 van de Venetiaanse architect Scamozzi. Boven een middenrisaliet bevindt zich een groot driehoekig fronton met in het timpaan een gebeeldhouwd ovaal venster, een alliantiewapen en een festoen. Op de tekeningen van Philips Vingboons en het Grachtenboek zijn tussen de pilasters eveneens festoenen aangebracht, maar die zijn bij een verbouwing eind 18de eeuw verwijderd. Deze festoenen zijn typerende ornamenten van het Hollands classicisme naar voorbeeld van het stadhuis op de Dam van Jacob van Campen.

Bij de verbouwing van de late 18de eeuw zijn raamomlijstingen aangebracht in Lodewijk XVI-stijl. Toen waren festoenen opnieuw in de mode: zie de bovenste raamomlijsting.

Oorspronkelijk had het huis een dubbele stoep (zie het Grachtenboek van Caspar Philips), maar deze is bij een verbouwing eind 19de eeuw (in 1874) verwijderd: direct achter de voordeur is een trap gemaakt naar het niveau van de beletage. Daardoor heeft het huis twee bovenlichten boven elkaar, in de onderste een bovenlicht-lantaarn, in de bovenstaande een ovaal raampje (vergelijkbaar met het ovale venster in het fronton). De deuromlijsting is in neo-Lodewijk XVI-stijl: zie het bovenlicht met de aan het ovale raampje hangende festoenen.

Het huis heeft een fraai interieur in neo-Lodewijk XVI-stijl uit 1874. Achter de voordeur is een hal met stucwerk met een trap naar het niveau van de beletage. De kamers uit deze bouwperiode zijn ook goed bewaard gebleven, met typische schouwen uit deze periode. De linker-achterkamer heeft echter nog de beschilderde behangsels van Jurriaan Andriessen uit 1776 (gesigneerd en gedateerd). De behangsels bevatten geïdealiseerde Hollandse landschappen. De vierde wand van de kamer heeft vensters die uitkijken op de tuin. De behangsels zijn bewaard gebleven bij de verbouwing in 1874 (vermoedelijk door ze te verplaatsen van de rechter-achterkamer naar de linker-achterkamer).

Vermeldenswaardig is dat Jan Willink, één van de eerste bankiers die de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd van John Adams financierden, in dit grachtenhuis kantoor hield. Hij financierde tevens de opbouw van New York, New Amsterdam. Hij is het vermoedelijk geweest die de gevel uiterlijk wijzigde in ca. 1790.

In dit pand woonde vanaf 1969 architect Piet Zanstra (1905-2003), bekend van het in 2011 afgebroken Maupoleum in de Jodenbreestraat. Hij bouwde ook de Europarking, dat wel bleef bestaan.

Gebruikte literatuur:

• Richard Harmanni. Jurriaan Andriessen (1742-1819) 'behangselschilder'. Leiden: Universiteit van Leiden, 2006
• Paul Spies e.a. Het Grachtenboek. Den Haag, 1991: p. 50, 51, 54, 146
• Hans Tulleners en Peter Quatfass. Amsterdamse stijlkamers binnen de Singelgracht. Verborgen interieurs van werelderfgoedstad Amsterdam. Amsterdam, 2023: p. 34-35
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 516

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1828
Adres: Herengracht 386
Adressen: Herengracht 386
Inschrijvingsdatum: 21-05-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis met pilastergevel voorzien van een fronton op de middenrisaliet, in 1663 gebouwd door Philips Vingboons; ingangspartij en stoeppalen XIXc.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]