Herengracht 344-346 
De Oranjeappel
Huisnaam: De Oranjeappel
Adres: Herengracht 344-346
Oud adres: 344: KK261, wijk 34, klein nr. 492, kadaster E3964, verponding 6142
346: KK262, wijk 34, klein nr. 493, kadaster E4682, verponding 6143
Postcode: 1016CG
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Trapgevel
Bouwstijl:
Amsterdamse Renaissance
Bouwjaar: 1615, 1681, 1819, 1920
(20 afbeeldingen)
De Oranjeappel is in 1615 gebouwd als woonhuis, maar was 1681 tot 1919 in gebruik als weeshuis. Dwarsdak en insnijdend dak met trapgevel in Amsterdamse renaissance, oorspronkelijke bebouwing. Groot achterhuis met kruiskozijnen uit 1681. Op nr. 344 stond net zo'n trapgevel, nu nieuwbouw uit 1920 met Amsterdamse School-kenmerken, uitbreiding van 346. Interieur: Gewelfde stucwerkgang. Tuinhuis.
In 1675 werd door de Collegianten een weeshuis gesticht in de Oranjeappel, Keizersgracht 345-347. Het aantal wezen was ongeveer 40. In 1681 kocht men een woonhuis met trapgevel op Herengracht 346, dat een uitgang had naar de Huidenstraat. Aanvankelijk werd het huis verhuurd en financierde men het weeshuis met de huuropbrengst. Pas in 1819 werd het pand aan de Herengracht in gebruik genomen als jongensweeshuis. Het oude weeshuis achter Keizersgracht 345-347 werd gesloopt en er werd een meisjesweeshuis in gebruik genomen in het grote achterhuis in de tuin, achter het pand aan de Herengracht en diens buurpanden. Bij het eeuwfeest in 1775 werd gesproken van 125 jongens en 148 meisjes. Het weeshuis werd in 1919 opgeheven.
Van het interieur uit 1681 is nog een gewelfde stucgang aanwezig: een met nissen gelede stucwerkdecoratie met ton- en kruisgewelven van stucwerk. Het achterhuis dateert eveneens uit 1681. Het heeft nog de 17de-eeuwse achtergevel (zie de klezoortjes) en houten kruiskozijnen. Kennelijk werd het 17de-eeuwse achterhuis dat vermoedelijk in gebruik was bij de Collegianten (zie afbeelding) in 1819 verbouwd tot meisjesweeshuis.
Gebruikte literatuur:
- Bewaard in het hart, een selectie van 63 Amsterdamse woon- en pakhuizen uit de periode van 1450 tot 1825 gekozen uit een totaal van 650 percelen die tijdens de eerste tien jaar van het gemeentelijk Bureau Monumentenzorg zijn gerestaureerd (1953-1963). Amsterdam, 1965: p. 30
- Lex Bosman. 'Openbaar en particulier. Amsterdamse weeshuizen en hun typologie.' Bulletin KNOB 2010-4: p. 141-146
- M. Ree. 'Het Collegiantenweeshuis "De Oranjeappel". Ons Amsterdam 18 (1966): p. 234-239
- Paul Spies e.a. Het Grachtenboek. Den Haag, 1991: p. 144
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1812
Adres: Herengracht 344-346
Adressen: Herengracht 344 A B C;Herengracht 346 A B C D E F G
Inschrijvingsdatum: 21-05-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis met gevel, versierd met grote boogblokken en voorzien van een trappentop in het midden (XVIIb). Gesneden deur (plm 1800). Het tuinhuis in de tuin van het grachtenhuis wordt afzonderlijk beschermd onder monumentnummer 528259.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
[Grachtenboek van Caspar Philips]
Laatste wijziging: april 2018