Herengracht 470 
Adres: Herengracht 470
Oud adres: X457, wijk 57, klein nr. 555, kadaster I1025, verponding 3831
Postcode: 1017CA
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Strakke Stijl
Bouwjaar: 1669, 1730±, 1ste kwart 19de eeuw
(18 afbeeldingen)
Vormde in de 17de eeuw een eenheid met Herengracht 468: de risaliet met drie raamassen vormde oorspronkelijk het rechterdeel van een zes raamassen brede middenrisaliet. Huidige kroonlijst (zonder attiek), basement en ingangspartij in 1ste kwart 19de eeuw aangebracht (in de 17de eeuw al op straatniveau). Achtergevel heeft een deuromlijsting en boven de gevel een zonnewijzer van Ignatius van Logteren uit ca. 1730. Interieur: rijk laat-19de-eeuws interieur.
De stadserven 19 en 20 in park C van de Vierde Uitleg werden in 1665 gekocht door Daniel van Gheel (1628-1705), getrouwd met de burgemeesterdochter Anna Boom (1633-1711), en de erven 21 en 22 door mr. Abraham Boom (gestorven in 1667), een broer van Anna, met de bedoeling daarop twee gelijke dubbele huizen te bouwen (Herengracht 470 en 468) achter een gemeenschappelijke gevel die in 1669 gereed kwam. Deze gevel kennen we uit het 17de-eeuwse grachtenboekje. Op de rechte kroonlijst stond een attiek met beelden.
Waarschijnlijk kwam in de eerste helft van de 19de eeuw de huidige verschijningsvorm van de gevel tot stand, met een rechte klossenlijst en een hardstenen onderpui met deuromlijsting en stoeppalen. De samenhang met het buurpand is nog zichtbaar door de overgebleven helft van de gezamenlijke middenrisaliet over drie vensterassen (niet goed getekend in het Grachtenboek van Caspar Philips).
In 1870 erfde Cornelia Henriette Van Lennep (1821-1902) het pand uit de nalatenschap van haar man, Henri Matthieu Labouchere (1807-1869), de zoon van Samuel Pierre Labouchere (1778-1867), sinds 1823 lid van de firma Hope & Co. In 1893 kocht de koopman Jacob Adriaan Cornelis Van Leeuwen (1821-1903) Herengracht 470 van Cornelia Van Lennep. Het bewaard gebleven historische interieur op de begane grond en de eerste verdieping dateert, gezien de rijkelijke toepassing van neostijlen, voornamelijk uit de laatste decennia van de 19de eeuw. Dit interieur is hetzij in opdracht van Henri Labouchere, hetzij in opdracht van Jacob van Leeuwen uitgevoerd. De eerste verdieping heeft drie kamers met fraaie interieurs: de linkervoorkamer was de salon, de linkerachterkamer de eet- en muziekkamer en de rechtervoorkamer de zitkamer. De salon is hoofdzakelijk in Lodewijk XVI-stijl uitgevoerd, met sierlijke en verfijnde ornamenten en respect voor de symmetrie. Op het stucplafond zijn in lichte kleuren bloemslingers en bloeiende ranken geschilderd. De eet- en muziekkamer heeft een betimmering in donker hout en strakkere classicistische ornamentiek. De vlakken voor de wandbespanning zijn afgezet met brede houten lijsten en de ronde koof is eveneens betimmerd. Het stucplafond wordt door brede houten lijsten in geometrische vakken verdeeld en heeft op de lichtpunten sierlijke houten ornamenten. De parketvloer is met zijn diagonale en geometrische opzet door het gebruik van lichtere en donkerder tinten eveneens van hoge kwaliteit. De rijkelijk geornamenteerde kachel dateert overigens uit ca. 1905. In de linker en rechter bovenhoek van de afsluitplaat zijn binnen een hartvorm de met elkaar verstrengelde letters J en R opgenomen, als verwijzing naar het echtpaar Carl Rehbock en Caroline Janssen die hier vanaf 1905 woonde. De zitkamer heeft een betimmering met neorenaissance kenmerken, terwijl het stucplafond de neobarok en Lodewijk XVI-stijl combineert. Het plafond bevat fraaie florale decoraties in pasteltinten; de wijze van afbeelden van de bloemen in de buitenste rand ondervindt al de invloed van de Art Nouveau. Tegen de westelijke wand is een monumentale schouw geplaatst met composiete zuilen van groen en wit marmer. Op de schouwboezem bevindt zich een hoge spiegel, afgezet met een houten lijst en bekroond met een hoofdgestel dat aansluit op het plafond.
In 1970 verwierf de Bondsrepubliek Duitsland het pand, dat sindsdien onderdak biedt aan het Goethe-Institut.
Gebruikte literatuur:
- P.M. Fischer. Ignatius en Jan van Logteren. Alphen aan de Rijn, 2005: p. 283-284
- Historische Interieurs Amsterdam
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1863
Adres: Herengracht 470
Adressen: Herengracht 470
Inschrijvingsdatum: 21-05-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis met gevel met risaliet over de 3 rechtse traveeën als pendant van de vroegere gevel van 468 (1669). Daklijst, onderpui en ingang XIX. 2 gevellantaarns, 6 stoeppalen.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
[Grachtenboek van Caspar Philips]
Laatste wijziging: maart 2020