Singel 
Brug 9 / Torensluis
Naam: Brug 9 / Torensluis
Adres: Singel
Gebouwtype: Brug
Bouwjaar: 1648
Restauratie: 1960, 2006
(15 afbeeldingen)
42 m brede welf- of boogbrug, in 1648 gebouwd rondom de Jan Roodenpoortstoren, bestaat uit vier bogen waarvan de meest oostelijke een rondom de torenvoet gebouwde gevangenis bevatte. Bestaat gedeeltelijk uit Bentheimer zandsteen. Interieur: Kelder van de Jan Roodenpoortstoren met o.a. witjes aan de muur.
De Torensluis is de oudste boog of welfbrug van Amsterdam. Met 'sluis' werd in de 17de eeuw een stenen brug bedoeld (de benaming 'Torensluisbrug' is dus dubbelop en fout). De 42 meter brede brug dateert uit 1648 en is gelijktijdig gebouwd met het stadhuis op de Dam: hetzelfde zandsteen uit Bentheim werd toegepast. De naam ontleent de brug aan de Jan Roodenpoortstoren die hier van omstreeks 1480 tot 1829 heeft gestaan. De toren vormde een onderdeel van de middeleeuwse stadsmuur en bleef behouden toen de oude stadsmuur kort na 1600 werd afgebroken. De toren werd door Hendrick de Keyser voorzien van een fraaie sierspits, maar stond precies voor de ingang van de Torensteeg en vormde een verkeersobstakel op de route naar het oude stadscentrum. De Torensluis kwam in de plaats van een smalle houten brug.
De brug bestaat uit vier bogen waarvan er drie voor de doorvaart gebruikt konden worden. De meest bij de Torensteeg gelegen boog werd gebruikt als gevangenis en opslagplaats en stond in verbinding met de kelder van de toren die in feite nog steeds bestaat in de brug.
In 1960-1962 werd de brugfundering met 240 nieuwe betonpalen verstevigd. Op de brug staat sinds 1987 een standbeeld van de schrijver Multatuli, waardoor de Torensluis in de volksmond de bijnaam 'Multatulibrug' kreeg. Bij een herbestrating van het brugdek in 2003 is op voorstel van Walther Schoonenberg de contour van de torenvoet in de keitjes aangegeven. Een laatste restauratie vond plaats in 2006. In de ruimtes van Brug 9 werden jarenlang tentoonstellingen, debatten en optredens gehouden, maar daarna stond de ruimtes leeg. Na ingebruikneming door krakers werd een plan gemaakt om de brug te bestemmen als buurtcentrum.
Gebruikte literatuur:
- Goos van 't Hull. 'De Jan Roodenpoortstoren herbouwd?' Jaarboek Amstelodamum 89 [1997]: p. 147-160
- Ir. R. Meischke. 'De toren van de Torensluis'. Ons Amsterdam 13 (1961): p. 290-308
- Walther Schoonenberg. 'Jan Roodenpoortstoren in keitjes Torensluis.' Binnenstad 199 (april 2003)
Monumentenstatus: GM
Monumentennummer: 200824
Adres: Singel
Inschrijvingsdatum: 10-10-1995
Redengevende omschrijving: De Torensluis is de oudste boog of welfbrug van Amsterdam. De 42 meter brede brug dateert uit 1648. De naam ontleent de brug aan de Jan Roodenpoortstoren die hier van omstreeks 1480 tot 1829 heeft gestaan. De toren vormde een onderdeel van de middeleeuwse stadsmuur en bleef behouden toen de oude stadsmuur in het begin van de zeventiende eeuw werd afgebroken. De brug bestaat uit vier bogen waarvan er drie voor de doorvaart gebruikt konden worden. De meest bij de Torensteeg gelegen boog werd gebruikt als gevangenis en opslagplaats en stond in verbinding met de kelder van de toren. In 1960-1962 werd de brugfundering met 240 nieuwe betonpalen verstevigd. Een laatste restauratie vond plaats in 2006. Bij een herbestrating van het brugdek in 2003 is de contour van de torenvoet in de keitjes aangegeven. Op de brug staat sinds 1987 een standbeeld van de schrijver Multatuli. In de ruimtes van Brug 9 organiseert MSTRDM tentoonstellingen, debatten en optredens.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: mei 2023