Amsterdam Monumentenstad

Vinkenstraat 160-162

Adres: Vinkenstraat 160-162
Oud adres: 160: UU457, wijk 54, klein nr. 84, kadaster D1160, verponding 2318
162: UU458, wijk 54, klein nr. 85, kadaster D6790, verponding 2318
Gebouwtype: Woonhuis
Bouwstijl: Hedendaags
Bouwjaar: 1987

(8 afbeeldingen)

Vinkenstraat 160-162

Op 13 februari 1658 verkoopt Christiaan Lemmick, bierbeschooier van beroep, een erf in de Vinkenstraat op de oosthoek van de Baanbrugsteeg. Het erf is ruim 11 m breed. Koper wordt Andries Ramp die hier een brede, dubbele woning laat bouwen. Op de bovenverdieping van het pand komt de eerste als zodanig gebouwde Rooms-Katholieke schuilkerk van Amsterdam, toegankelijk vanuit het voorhuis met een spiltrap (zie reconstructietekeningen van Henk Zantkuijl). Boven het koor was in de kap een gewelfje aangebracht.

Het plek geven aan een katholieke kerkje stuit op weerstand van de gereformeerde kerkenraad die in 1659 onder meer beelden en ornamenten laat verwijderen. Daarna komt de kerkruimte ruim een eeuw lang niet in de officiële documenten voor. Maar op een Schutterswijkkaart van 1770 staat het pand als 'Roomsche Kerk' aangegeven. In 1777 krijgt Joannes van Stiphout, pastoor van de kerk De Pauw in de Keizersstraat van het Hof van Holland toestemming het perceel te verkopen ten behoeve van de katholieke armen en dan met name de armen die behoren tot de kerk in de Vinkenstraat. Uit beschrijvingen weten we dat het dan een dubbel huis en erf betreft, plek biedend aan een schuilkerk met orgel, die aan weerszijden van het altaar beelden heeft staan van de Heilige Maagd en Sint Jozef op een voetstuk. Uit de bronnen blijkt verder dat tegen het gewelf een schildering van "'s Heilands Hemelvaart" is aangebracht, dat de schuilkerk geen galerij heeft maar wel 'sieraden van deuren'. Kort na de verkoop zal de kerkruimte verbouwd zijn tot woningen.

Ruim een eeuw later, omstreeks 1900, vindt weer een verbouwing plaats, een zeer ingrijpende. Het pand wordt verbouwd tot acht kleine woningen. In 1976 wordt het uitgewoonde en sterk verwaarloosde pand aangekocht door St. Diogenes met het doel het pand te restaureren. Dat lukt niet. In 1987 wordt het pand gesloopt. Woonstichting De Key realiseert op deze locatie woningbouw. De woonstichting maakte het financieel mogelijk de van de sloop afkomstige gevelsteen te restaureren en te herplaatsen. Op 16 juni 2017 is de gevelsteen in de nieuwbouw ingemetseld, ongeveer op dezelfde plek als waar Christiaan Lemminck in 1658 zijn pand liet bouwen.

Gebruikte literatuur:

• Geurt Brinkgreve. 'Binnen Brouwersstraat 2 / Vinkenstraat 160-162 - Een bever in de gevel'. Binnenstad 199 (april 2003)
• H. Zantkuijl. 'Aanvulling op rekonstruktie van de schuilkerk in de Vinkenstraat'. Maandblad Amstelodamum 68 (1981): p. 104-106
• https://www.gevelstenenvanamsterdam.nl/vinkenstraat-160

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 5879
Adres: Vinkenstraat 160-162
Redengevende omschrijving: Pand op de hoek van de Baanbrugsteeg. Vierkant gebouw met drie verdiepingen. Gebouwd in 1658 en volgende jaren, verbouwd tot een achttal woningen omstreeks 1800, waarbij het aantal verdiepingen door het aanbrengen van tussenvloeren met twee vermeerderd werd. 17e eeuwse balklagen. Oorspronkelijk bestonden de beide huizen, de nrs 160 en 162, uit een hoog voorhuis met daarachter keukenkelder en opkamer. Op de oorspronkelijke eerste verdieping bevond zich in de 17e eeuw een R.K.schuilkerk met boven het altaar een in de kap uitgespaarde tongewelfconstructie. De kerkruimte, een ongeveer vierkant vertrek van 11 bij 9.50 m. bezat geen galerijen en had een hoogte van 4.75 m. Naast de zijgevel van het pand in de Baanbrugsteeg een getoogd gemetseld poortje met in de sluitsteen het jaartal 1759.
(uitgeschreven in 1987)

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]