Langestraat 72 
Adres: Langestraat 72
Oud adres: SS171, wijk 31, klein nr. 70, kadaster F742, verponding 5446
Postcode: 1015AM
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Klokgevel
Bouwstijl:
Lodewijk XV
Bouwjaar: 1659, 1760±
Eigendom: Diogenes 1963
Restauratie: 1965, 1983, 1999
(7 afbeeldingen)
Oorspronkelijk trapgevel in sobere Amsterdamse renaissance, sinds ca. 1760 trapgevel vervangen door een sobere klokgevel in Lodewijk XV-stijl. De middengevel is echter nog 17de-eeuws met rechte ontlastingsbogen en jaartalsteen. Houten onderpui gedeeltelijk teruggebracht in 1983. Interieur: in oktober 1999 werden op de 1ste verdieping van de achtergevel de aanzet van drie gekoppelde kruiskozijnen ontdekt. Deze werden hersteld en gedeeltelijk gereconstrueerd.
Oorspronkelijk had dit pand een trapgevel, waarvan een middenstuk bewaard is gebleven. De jaartalsteen in de gevel vermeldt het jaar 1659. De klokgevel in Lodewijk XV-stijl dateert echter uit de 18de eeuw. Ooit was er aan de rechterzijde van het huis een steeg die toegang gaf tot een klein achterhuis, nummer 70. In de periode 1925-1930 is de steeg bij nummer 72 getrokken. Het achterhuisje was toen al gesloopt. Voor zover bekend, zijn er in de 20ste eeuw vier belangrijke ingrepen geweest. De eerste, in 1925/30, was puur functioneel, zonder enig respect voor de ouderdom van het pand. De hoge houten onderpui werd vrijwel geheel vervangen door garagedeuren, waarbij de tussenstijlen waren verwijderd (de puibalk werd gehandhaafd). Ook het stoepje en de beide trapjes verdwenen. De tweede ingreep, in 1964, was vooral gericht op het constructief behoud van het inmiddels ernstig toegetakelde pand, waarbij sober en doelmatig te werk werd gegaan, ingegeven door de financiële situatie van Diogenes en de bestemming van betaalbare studentenkamers. De derde ingreep, in 1983, was onder andere gericht op het ongedaan maken van de verminking van 1925/1930, terwijl het niet haalbaar was om de oude toestand te reconstrueren. Bij de laatste ingreep, in 1999, werd uitgebreid bouwhistorisch onderzoek gedaan en hebben de resultaten een bepalende rol gespeeld. Ter hoogte van de insteek kwamen de oorspronkelijke onderdorpels, kozijnstijlen en bovendorpels van twee driedelige kruiskozijnen te voorschijn. De aanwijzingen waren zo duidelijk, dat de detaillering van de 17de-eeuwse kruiskozijnen geheel te achterhalen was. In de 17de eeuw hadden alle Amsterdamse woonhuizen houten kruiskozijnen met glas-in-loodramen en luiken. De meeste kruiskozijnen zijn vanaf de 18de eeuw vervangen door schuiframen. Het is dus heel bijzonder, als men nog een authentiek kruiskozijn, of onderdelen daarvan, in een gevel aantreft. Diogenes besloot daarom, in overleg met het Bureau Monumentenzorg, de twee kruiskozijnen in hun oude glorie te herstellen. De authentieke onderdelen zijn daarbij zoveel mogelijk gehandhaafd en in het zicht gelaten. Her en der zijn enkele 18de-eeuwse en later aangebrachte wijzigingen verwijderd om authentieke delen weer in het zicht te brengen of te reconstrueren. Het is geen harde restauratie van een 17de-eeuws huis geworden; de geschiedenis is afleesbaar gebleven.
Gebruikte literatuur:
- Joyce Alma. '17de-eeuwse kruiskozijnen gereconstrueerd. Langestraat 72.' Binnenstad 190 (sept. 2001)
- H.J. Zantkuijl, Geurt Brinkgreve e.a. Tien jaar Diogenes. Amsterdam: Stichting Diogenes (1970): p. 40-41
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 3177
Adres: Langestraat 72
Adressen: Langestraat 72 2,3,4,H
Inschrijvingsdatum: 01-07-1970
Redengevende omschrijving: Pand met zeldzaam type gevel (1659) met grote blokken in de strekken; de trappentop is XVIIIc vervangen door een ingezwenkte hals. Twee jaartalstenen. Originele puibalk.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: januari 2021