Keizersgracht 133 
Het Wapen van Benscop
Huisnaam: Het Wapen van Benscop
Adres: Keizersgracht 133
Oud adres: RR204, wijk 45, klein nr. 329, kadaster D5609, verponding 3423
Postcode: 1015CJ
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Trapgevel
Bouwstijl:
Amsterdamse Renaissance
Bouwjaar: 1617, 1723±
Opdrachtgever: Jan Gerritsz Mayen (1617), Johannes de Vries en Johanna Jonas (1723)
Restauratie: 1961
(8 afbeeldingen)
Vier raamassen brede trapgevel, gaaf gebleven, met grote trappen met klauwstukken in Amsterdamse renaissance, driehoekig topfronton, twee kleine cartouches onder bogen met wapens van Benscop en Enkhuizen. In 1965 driehoekig topfronton aangebracht. Interieur: fraaie stucwerkgang met lantaarn in Lodewijk XIV-stijl (ca. 1723), stucreliëfs, o.a. stucbeeld Flora, toegeschreven aan Ignatius of Jan van Logteren.
Keizersgracht 133 is oorspronkelijke bebouwing van de Derde Uitleg en gebouwd op een kavel van 30 voet, erf 26 in park B. Dat kavel werd als vergoeding voor grond dat voor de Derde Uitleg werd onteigend toegekend aan Bastiaen Bastiaensz. Daarna wisselde de grond enkele malen van eigenaar totdat het in 1617 werd gekocht door Jan Gerritsz Mayen, een welgesteld koopman die getrouwd was met Dieuwer Jacobs Weyer. Hij had al eerder kavels gekocht op de Herengracht waar hij ca. 1615 een dubbel huis liet bouwen (nu Herengracht 22-24) dat hij versierde met de wapens van IJsselstein, zijn geboorteplaats, en van Benschop. Op de Keizersgracht liet hij vermoedelijk direct na de aankoop van de grond Het Wapen van Benschop bouwen, waarschijnlijk gelijktijdig met de buurpanden, want het huis heeft aan beide zijden een gemeenschappelijke bouwmuur.
Bij vergelijking van de tekeningen in het Grachtenboek ziet men meteen de overeenkomst tussen het Wapen van IJsselstein en het Wapen van Benschop. Keizersgracht 133 is één van de eerste voorbeelden van de zogenaamde 'stadsstijl' dat rond 1612 ontstond, een wat versoberde versie van de Amsterdamse renaissance-stijl van Hendrick de Keyser, voor algemene toepassing aan gevels en gekenmerkt door ontlastingsbogen met drie grote blokken: twee aanzetblokken en een middenblok. Ook na de dood van Hendrick de Keyser in 1617 wordt deze Amsterdamse renaissance-stijl op vrije grote schaal nagevolgd. Uit deze popularisering van zijn ontwerpstijl blijkt dat Hendrick de Keyser een belangrijke impuls heeft gegeven aan de gevels van timmerlieden en metselaars. Deze stadsstijl werd ook overgenomen bij de grote grachtenhuizen in de nieuwe grachtengordel van de Derde Uitleg van 1610 en kan daarom ook wel de bouwstijl van de Derde Uitleg worden genoemd.
De vier raamassen brede trapgevel met grote trappen met klauwstukken is goed bewaard gebleven. Onder de bogen op de 2de verdieping zijn kleine cartouches met de wapens van Benscop en Enkhuizen aangebracht. Veel meer versieringen zijn er niet, waardoor de gevel uitsluitend zijn karakter krijgt door de ontlastingsbogen met grote blokken.
Overigens is het driehoekig topfronton niet origineel: deze gevelbeëindiging is in 1965 aangebracht. Op de tekening van Caspar Philips is een merkwaardige barokke beëindiging te zien, maar die was in de 20ste eeuw al niet meer aanwezig.
Gebruikte literatuur:
- I.H. van Eeghen. 'De restauratie van Keizersgracht 133'. Maandblad Amstelodamum 55 (1968): p. 92-94
- R. Meischke, H.J. Zantkuijl, W. Raue en P.T.E.E. Rosenberg. Huizen in Nederland. Amsterdam. Zwolle, 1995: p. 58
- Hans Tulleners. Een pracht van een gracht. 23 monumenten aan de Amsterdamse Keizersgracht. Open Monumentendag. Amsterdam: Bureau Monumentenzorg, 1988
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 453
- 'Amsterdam gemeten'. De Lamp 71 (dec. 1981): p. 82
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 2254
Adres: Keizersgracht 133
Adressen: Keizersgracht 133 A B C D E
Inschrijvingsdatum: 05-06-1970
Redengevende omschrijving: Pand met vierraamsgevel met grote trappen en versierd met grote boogblokken (XVIIb); deurpartij XIX A.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: oktober 2020