Amsterdam Monumentenstad

Prinsengracht 681-693

Huisnaam: Zeven Provinciehuizen
Adres: Prinsengracht 681-693
Oud adres: 681: II250, wijk 55, klein nr. 207, kadaster E3088, verponding 2942
683: II251, wijk 55, klein nr. 206, kadaster E3087, verponding 2943
685: II252, wijk 55, klein nr. 205, kadaster E3086, verponding 2944
687: II253, wijk 55, klein nr. 204, kadaster E3085, verponding 2945
689: II254, wijk 55, klein nr. 203, kadaster E3084, verponding 2946
691: II255, wijk 55, klein nr. 202, kadaster E3083, verponding 2947
693: II256, wijk 55, klein nr. 201, kadaster E3082, verponding 2948
Postcode: 1017JT
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Halsgevel
Bouwstijl: Lodewijk XIV
Bouwjaar: 1714/25
Opdrachtgever: Benjamin Dutry

(8 afbeeldingen)

Halsgeveltop van het middelste huis met siervazen.

Met de Vierde Uitleg van 1662 kwam de goudleerfabriek van Willem van den Heuvel binnen de stadswal te liggen. Aan hem werd op 2 januari 1664 door het stadsbestuur toegestaan dat hij de zeven erven aan de Prinsengracht, die op zijn grond zouden komen te liggen, zou mogen "aennemen". Dezelfde gunst werd verleend aan Jacob Haemer die aan de Keizersgracht, eveneens tussen de Leidsegracht en de Leidsestraat een "goudleerhuys" had staan. De prijs die beiden voor de erven moesten betalen, werd bepaald aan de hand van de prijzen van de nabijgelegen erven. Willem van den Heuvel betaalde op 27 oktober 1670 13.566 gulden voor de zeven erven die elk 22 voet breed en 105 voet diep waren (een Amsterdamse voet is 28,3 cm). De goudleerfabriek bleef bestaan en werd zelfs na het overlijden van Willem van den Heuvel in 1674 voortgezet, eerst door zijn weduwe Machtilda van Nieuwenhoven, vanaf 1683 door Willems schoonzoon Martinus van den Heuvel. Na diens overlijden in 1711 vond in 1714 een veiling plaats, waarop het goudleerhuis met alle grond langs de Prinsengracht voor 18.000 gulden werd gekocht door Benjamin Dutry (1668-1751), zoon van een Franse immigrant. Bij zijn huwelijk in 1690 woonde hij in zijn ouderlijk huis aan de Keizersgracht, tussen de Hartenstraat en de Wolverstraat. Hij liet de Zeven Provinciehuizen bouwen, als een speculatieve onderneming, want al in 1725 verkocht hij de huizen in een publieke veiling. Eén van de kopers, namelijk van het huis Zeeland (nr. 689), was Joanna Boddens (1663-1734), weduwe van burgemeester Gerbrand Pancras Michielsz (1658-1721). Zij heeft het huis niet bewoond, want zij bleef daarna wonen in het Huis Bartolotti. Benjamin Dutry bouwde ook de Kalenderpanden aan de Achtergracht.

Opvallend is dat de rij huizen aan de Prinsengracht een monumentale eenheid vormen met een architectonisch middelpunt, het huis Gelderland, waarvan de gevel meer versierd is, ondermeer met geblokte lisenen, dan de andere zes gevels. Ook de halsgeveltop van het middelste pand wijkt af en heeft een dichte balustrade in het horizontale gedeelte van de klauwstukken, wat zeer ongebruikelijk is bij een dergelijke topgevel (de klauwstukken van de andere panden zijn uiterst sober). De ingangspartij is bij dit pand voor de symmetrie zelfs in het midden geplaatst, wat vrij ongebruikelijk is bij een enkel grachtenhuis van 22 voet. Het zal geen toeval zijn geweest want Dutry behoorde als Heer van Haeften tot de Gelderse adel. De provincie Gelderland maakte onder de Zeven Provinciën aanspraak op voorrang, omdat het een hertogdom was.

Gebruikte literatuur:

• Dr. L. Jansen. 'De Provinciehuizen aan de Prinsengracht'. Ons Amsterdam 12 (1960): p. 23-24
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 508

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4372
Adres: Prinsengracht 681-693
Adressen: Prinsengracht 681 A B C D E F G H K
Inschrijvingsdatum: 08-09-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel (OVERIJSSEL), gebouwd tussen 1714 en 1725. Deuromlijsting (XIX vereenvoudigd).
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4374
Adres: Prinsengracht 681-693
Adressen: Prinsengracht 683 A B C
Inschrijvingsdatum: 08-09-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel (UTRECHT), gebouwd tussen 1714 en 1725. Oorspronkelijke deuromlijsting. Snijraamhek XIX A.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4375
Adres: Prinsengracht 681-693
Adressen: Prinsengracht 685
Inschrijvingsdatum: 08-09-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel (HOLLAND), gebouwd tussen 1714 en 1725. Oorspronkelijke deuromlijsting. Snijraamhek XIX A.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4376
Adres: Prinsengracht 681-693
Adressen: Prinsengracht 687 A B
Inschrijvingsdatum: 08-09-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel (GELDERLAND) met geblokte hoeklisenen en versierde middentravee, gebouwd tussen 1714 en 1725. Empire roedenverdeling.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4377
Adres: Prinsengracht 681-693
Adressen: Prinsengracht 689 A B C D E
Inschrijvingsdatum: 08-09-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel (ZEELAND), gebouwd tussen 1714 en 1725. Deuromlijsting (XIX vereenvoudigd). Gesneden deurkalf XIX A.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4378
Adres: Prinsengracht 681-693
Adressen: Prinsengracht 691 A B C
Inschrijvingsdatum: 08-09-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel (VRIESLAND) gebouwd tussen 1714 en 1725. Geblokte deuromlijsting en gesneden deurkalf plm 1800. Versierde stoep uit de bouwtijd.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4379
Adres: Prinsengracht 681-693
Adressen: Prinsengracht 693 A B C D
Inschrijvingsdatum: 08-09-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel (GROENINGEN), gebouwd tussen 1714 en 1725. Oorspronkelijke deuromlijsting en versierde stoep. Snijraam XIX A.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]