Amsterdam Monumentenstad

Achtergracht 26-14

Naam: Kalenderpanden / January t/m December en De Zon
Adres: Achtergracht 2-26
Oud adres: 2: Z808, wijk 59, klein nr. 43, kadaster I3826, verponding 5470
4: Z807, wijk 59, klein nr. 44, kadaster I3827, verponding 5469
6: Z806, wijk 59, klein nr. 45, kadaster I3828, verponding 5468
8: Z805, wijk 59, klein nr. 46, kadaster I3829, verponding 5467
10: Z804, wijk 59, klein nr. 47, kadaster I3830, verponding 5466
12: Z803, wijk 59, klein nr. 48, kadaster I3831, verponding 5465
14: Z802, wijk 59, klein nr. 49, kadaster I3832, verponding 5464
16: Z801, wijk 59, klein nr. 50, kadaster I3833, verponding 5463
18: Z800, wijk 59, klein nr. 51, kadaster I3834, verponding 5462
20: Z799, wijk 59, klein nr. 52, kadaster I3835, verponding 5461
22: Z798, wijk 59, klein nr. 53, kadaster I3836, verponding 5460
24: Z797, wijk 59, klein nr. 54, kadaster I3837, verponding 5459
26: Z796, wijk 59, klein nr. 55, kadaster I3838, verponding 5458
Postcode: 1017WP
Gebouwtype: Pakhuis
Geveltype: Tuitgevel
Bouwjaar: 1718/22
Opdrachtgever: Benjamin Dutry
Restauratie: 1974-1983

(10 afbeeldingen)

Achtergracht 26-14

In 1670 werd in dit deel van de Vierde Uitleg maar liefst 39 kavels door Pieter van Dam voor speculatiedoeleinden gekocht voor 19.786 gulden. Lange tijd bleef het stuk grond braak liggen, afgezien van een 'getimmerte'. Van Dam was advocaat van de VOC en secretaris van de Kamer Amsterdam van deze instelling. Als gevolg van zijn huwelijk kreeg hij een bestuursfunctie bij de Oude Kerk. Daar ligt hij begraven, onder het Vrouwenkoor. Na zijn dood hebben zijn erfgenamen de percelen in delen verkocht. In 1716 kocht Benjamin Dutry (1668-1751), zoon van een Franse immigrant, die we ook kennen van de Provinciehuizen aan de Prinsengracht, de percelen voor 11.786 gulden. Hij was van 1707 tot 1728 buitenbewindhebber bij de Kamer Amsterdam van de VOC voor de provincie Friesland, maar naast die functie zat hij ook in allerlei scheepvaart- en handelszaken. Hij kwam tot aanzien, welstand en adeldom. In 1712 werd hij Heer van Haeften door de aankoop van de heerlijkheid Haeften in de Tielerwaard (thans in de gemeente Neerijen). Vanaf dat moment noemt hij zichzelf Dutry van Haeften. Dutry liet op zijn land een buitenplaats bouwen waar hij met zijn familie 's zomers verbleef. Op de aan de Achtergrond gekochte percelen liet hij in de jaren 1718-1722 een lange pakhuizenrij bouwen. De pakhuizen zijn genoemd naar de maanden en worden daarom ook wel de Kalenderpanden genoemd, maar het dertiende pakhuis heet De Zon. Elk pakhuis is 6 m breed en bijna 30 m diep: het zijn voor Amsterdam typerende pakhuizen zoals die twee eeuwen lang werden gebouwd. De twee buitenste pakhuizen, January en Zon, hebben echter een grotere diepte dan de 11 pakhuizen daartussen. De vijf middelste panden, Mei t/m September, hebben weer een ander vloerniveau dan de vier panden links en rechts daarvan. Pakhuizen waren een beleggingsvorm voor de meer gegoeden, want de huurinkomsten ervan waren minder zeker dan die uit woonhuizen.

Er bestaat over deze pakhuizen een oud volksverhaal over spooknimfen die een arme schuitenvaarder goud gaven, waarvan hij deze pakhuizen liet bouwen. Het verhaal gaat als volgt. Een schuitenvaarder zag op een avond dat zijn schuiten waren losgemaakt en dwars op het water lagen. De volgende dag gebeurde hetzelfde. Hij besloot 's nachts bij zijn schuiten de wacht te houden om de kwajongens te betrappen. Rond middernacht, spookuur, schrok hij wakker van twinkelende lichtjes boven zijn schuiten. Nimfen - meisjes met vleugels - dansten boven zijn boten en maakten ze één voor één los. De schuitenvaarder wist één van de nimfen te pakken en begon te huilen. Ze vertelde smekend dat zij en haar zusje de spooknimfen van de Amstel waren en geen kwaad in de zin hadden. Als hij haar liet gaan, dan zou hij een schip met goud krijgen. Aldus gebeurde. Langzaam kwam er borrelend een boot vol goud boven water. Met het geld liet de schuitenvaarder de dertien pakhuizen bouwen, twaalf genoemd naar de maanden van het jaar en de dertiende naar de naam van de nimf, Zon.

Eind 19de eeuw worden de pakhuizen November en December gebruikt door de firma Lückerath voor de opslag van steenkolen die per kolenschuit vanuit Limburg werden aangevoerd. De opslag aan de Achtergrond was het centrale punt voor de distributie van steenkolen in Amsterdam en dat heeft tot aan de komst van aardgas in de jaren zestig van de vorige eeuw voortgeduurd. Vanaf 1971 werd pakhuis voor pakhuis gekocht door de Nederlandsche Bank (die hier vlakbij op het Frederiksplein zit). Toen de bank alle pakhuizen bezat, vond een grondige verbouwing plaats (in de periode 1974-1983) plaats. Vrijwel alleen de gevels zijn toen blijven staan. Zo zijn alle trappenhuizen gesloopt en alle kappen vernieuwd. Op twee na zijn de oorspronkelijke hijsinstallaties met hijswielen verwijderd. De verdiepingen kregen betonvloeren. Bij deze renovatie zijn enkele vides voor lichttoetreding gemaakt, die zich steeds over twee pakhuizen uitstrekken. Na de kostbare en grondige verbouwing, die van het complex een groot archiefgebouw maakte, zijn de pakhuizen in gebruik genomen door de bank. In feite sloot de functie als opslagruimte voor archiefmateriaal naadloos aan bij de oorspronkelijke functie. Na het vertrek van de bank werd het complex in 2017 door architect Leon van Ooijen verbouwd tot een kantoorgebouw, waarbij comfortabele, lichte ruimtes werden gecreëerd. De oude vloerniveau's zijn tot 7 meter achter de gevel in stand gehouden. In 2021 wordt een deel van dit kantoorcomplex gehuurd door de gemeente Amsterdam.

Gebruikte literatuur:

• N.A. van Horn en H.J. Scholte. Naar aanleiding van dertien Amsterdamse pakhuizen. Amsterdam: DNB, 1983
• Dr. Magda Révész-Alexander. Die Alten Lagerhäuser Amsterdams. Eine Kunstgeschichtliche Studie. Den Haag, 1954

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 143
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 2
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis ZON (plm 1723). Puntgevel onder steens rollagen. Hoekpand. Vormt groep met de nrs 4 t/m 26.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 144
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 2
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis DECEMBER (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 en 6 t/m 26.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 145
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 2
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis NOVEMBER (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen.Vormt groep met de nrs 2,4 en 8 t/m 26. Voorgevel geheel in oorspronkelijke toestand.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 146
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 2
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis OCTOBER (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 t/m 6 en 10 t/m 26.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 147
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 2
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis SEPTEMBER (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 t/m 8 en 12 t/m 26.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 148
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 2
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis AUGUSTUS (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 t/m 10 en 14 t/m 26.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 149
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 14
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis JULI (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 t/m 12 en 16 t/m 26.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 150
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 14
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis JUNI (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 t/m 14 en 18 t/m 26.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 151
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 14
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis MEI (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 t/m 16 en 22 t/m 26.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 152
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 14
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis APRIL (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 t/m 18 en 22 t/m 26. Voorgevel geheel in oorspronkelijke toestand.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 153
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 14
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis MAART (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 t/m 20 en 24 en 26.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 154
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 24 ;Achtergracht 26 A B C
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis FEBRUARI (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 t/m 22 en 26.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 155
Adres: Achtergracht 2-26
Adressen: Achtergracht 24 ;Achtergracht 26 D E F
Inschrijvingsdatum: 26-03-1970
Redengevende omschrijving: Pakhuis JANUARI (plm 1723). Puntgevels onder steens rollagen. Vormt groep met de nrs 2 t/m 24. Voorgevel geheel in oorspronkelijke toestand.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]