Amsterdam Monumentenstad

Reguliersdwarsstraat 42

Adres: Reguliersdwarsstraat 42
Oud adres: X317, wijk 57, klein nr. 27, kadaster I858, verponding 3778
Postcode: 1017BM
Gebouwtype: Koetshuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XV
Bouwjaar: 1766/67

(6 afbeeldingen)

Reguliersdwarsstraat 42

Ten behoeve van de grote huizen aan de Gouden Bocht waren aan de zuidkant van de Reguliersdwarsstraat talrijke koetshuizen gebouwd. Daarin konden op de begane grond koetsen en paarden gestald worden, meestal gescheiden van elkaar om te voorkomen dat de koetsen zouden vervuilen. Koetshuizen zijn herkenbaar aan de grote dubbele deuren, waardoor koetsen en paarden naar binnen konden. De deuren hebben meestal roosters bovenin voor luchtverversing. Op de bovenverdieping was vaak woonruimte voor koetsiers en ander personeel en opslagruimte voor hooi en stro. Het koetshuis van Herengracht 493 is Reguliersdwarsstraat 42 dat kadastraal recht achter het hoofdhuis ligt: het koetshuis is dus even breed als het grachtenhuis waar het oorspronkelijk bij hoorde. Aan de straatzijde bevinden zich de grote koetshuisdeuren, aan de tuinzijde een fraaie schijn- of decorgevel in Lodewijk XV-stijl: om het zicht te verfraaien vanuit zaal of tuin van het grachtenhuis werd de achtergevel van het koetshuis opgesierd met een zogenaamde schijn- of decorgevel. De middenrisaliet is versierd met decoraties. Daarboven bevindt zich een groot opzetstek in de vormentaal van de Amsterdamse rococo.

Overigens was de buurman op Herengracht 495, Jan Six, minder ingenomen met de bouw van het koetshuis. Hij voelde zich in zijn privacy aangetast omdat het koetshuis over zijn tuin uitkeek. Het werd de aanleiding voor een slepende burenruzie die na een jarenlang durend juridisch gevecht werd beslecht met de uitspraak van het Hof van Holland dat de ramen van het koetshuis moesten worden verkleind.

Het koetshuis biedt thans onderdak aan een discotheek. Het gevelbeeld aan de straat is door de luifels ingrijpend gewijzigd.

Gebruikte literatuur:

• Charlotte Goede. 'Paarden op stand. Drie eeuwen lang telde Amsterdam honderden koetshuizen'. Ons Amsterdam 62 (2010): p. 224-229
• Paul Spies, Koen Kleijn, Ernest Kurpershoek en Jos Smit. Het Grachtenboek. Vier eeuwen Amsterdamse grachten in beeld gebracht; gevels, interieurs en het leven aan de gracht. Den Haag/Amsterdam 1991
• Hans Tulleners. De Gouden Bocht – 21 monumenten aan de Amsterdamse Herengracht. Amsterdam 1989 (Open Monumentendag): p. 21-26

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4863
Adres: Reguliersdwarsstraat 42
Adressen: Reguliersdwarsstraat 42
Inschrijvingsdatum: 15-09-1970
Redengevende omschrijving: Koetshuis onder schilddak met twee dakkapellen (XVIII); poortdoorgang en staldeuren.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]