Amsterdam Monumentenstad

De Amsterdamse School-gevel van Singel 340.

Adres: Singel 332-340
Oud adres: 332: KK51, wijk 29, klein nr. 421, kadaster F229, verponding 4894
334: KK52, wijk 29, klein nr. 422, kadaster F230, verponding 4895
336: KK53, wijk 29, klein nr. 423, kadaster F231, verponding 4896
338: KK54, wijk 29, klein nr. 424, kadaster F232, verponding 4897
340: KK55, wijk 29, klein nr. 425, kadaster F233, verponding 4898
Postcode: 1016AE
Gebouwtype: Handelsgebouw/kantoor
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Amsterdamse School
Bouwjaar: 1919
Architect: G.J. Rutgers / P.L. Marnette
Opdrachtgever: Gemeentelijke Telefoondienst

(5 afbeeldingen)

De Amsterdamse School-gevel van Singel 340.

De telefooncentrale kwam tot stand door sloop van de panden Singel 332 t/m 340 (5 panden) en ook Herengracht 293 t/m 305 (7 panden), in totaal dus 12 grachtenhuizen. Te grote gebouwen aan de grachten werden vóór de Tweede Wereldoorlog fel bekritiseerd. Zo was er veel kritiek op de nieuwbouw uit 1919 op Singel 340: het voormalige hoofdgebouw van de gemeentelijke telefoondienst. De architecten waren in dienst van Publieke Werken. De gevels zijn uitgevoerd in een terughoudende Amsterdamse School-stijl - de vormgeving die het werk van P.W. in deze jaren kenmerkt - maar wel op een zodanige wijze dat ze zich beter voegen in de gevelwand. Zo zijn er duidelijke verticale accenten en een traditionele opbouw in het basement (van grijs natuursteen), bakstenen gevels en een traditionele beëindiging. Het kapiteel van de pilasters suggereert een telefoonpaal met draden, terwijl daarnaast wapens van steden zijn aangebracht. Het gebouw loopt door tot aan de Herengracht, waar oorspronkelijk een vrijwel identieke gevel stond (zie: Herengracht 295). Het beeldhouwwerk is van Hildo Krop, maar zijn ingangspartij aan de Herengracht is later verplaatst naar de centrale in de Watergraafsmeer. Tegenwoordig is het gebouw in gebruik als telefooncentrale.

MIP-nummer: 13255
Functie: Telefoongebouw
Architect: Rutgers, G.J. en P.L. Marnette
Jaartal: 1917-1919
Bouwstijl: Verstrakte Amsterdamse School

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518372
Adres: Singel 340
Adressen: Singel 340
Inschrijvingsdatum: 12-10-2005
Redengevende omschrijving: Inleiding. Een in 1916-1919 tot stand gekomen TELECOMMUNICATIEGEBOUW. Voormalig hoofdkantoor van de gemeentelijke telefoondienst; aanvankelijk Centraal Bureau Centrum van de Gemeentetelefoon, sinds 1942 de Plaatselijke Telefoondienst genaamd. Het gebouw met de voorgevel aan het Singel 340 was aanvankelijk doorlopend tot de Herengracht 293-305 (nr. 293 fungeerde hierbij als dienstwoning). Gebouwd in opdracht van Publieke Werken, naar ontwerp van de PW-architecten G.J. Rutgers en P.L. Marnette. Uitgevoerd in de stijl van de zogenaamde verstrakte Amsterdamse School. Aanvankelijk waren beide gevels in dezelfde opzet uitgevoerd; de gevel aan de zijde van de Herengracht is echter in 1955 door architect C. van der Wilk vervangen door nieuwbouw. De ingangspartij aan de voormalige gevel aan de Herengracht, met beeldhouwwerk van Hildo Krop, werd overgebracht naar het gebouw van de PTT in de Watergraafsmeer. Overig (bouw)beeldhouwwerk eveneens van Hildo Krop. Omschrijving. Op een samengesteld rechthoekig grondplan tot stand gekomen kantoorgebouw van de gemeentelijke telefoondienst met zes bouwlagen: een kelder, een begane grond, een eerste verdieping, een tussenverdieping, en een tweede en derde verdieping. Naast natuursteen in de rustica-zone, bij bouwbeeldhouwwerk en bij enkele constructieve accenten is gebruik gemaakt van rode baksteen. Het geheel wordt gedekt door een plat dak. Op de begane grond heeft de gevel in de zware rustica-sokkel met ruw behakte blokken natuursteen een geaccentueerde plint en keldervensters. Rustica opgebouwd uit ruw behakte blokken natuursteen. Vier series van drie vensteropeningen. De vensters hebben een zeer zwaar en dicht traliewerk. Aan de linkerzijde bevindt zich de toegangspartij. Korte natuurstenen borstwering aan de linkerzijde. Boven de rustica-zone bevindt zich een hoge cordonlijst met aan de onderzijde een uitkragende rand. Verder een concaaf verloop naar de onderdorpels van de vensters van de verdieping. Op deze cordonlijst de zes bewerkte consoles of basementen van de als liseen of pilaster opgevatte muurdammen tussen en aan weerszijden van de vijf geveltraveeën. De basementen dragen bouwbeeldhouwwerk. De muurdammen of pilasters hebben twee schuine gemetselde zijden; aan de voorzijde een accent in de vorm van een gemetselde stijl. Aan de bovenzijde, bij wijze van kapiteel, bouwbeeldhouwwerk voorstellende een telefoonpaal met draden. Aan weerszijden hiervan de wapenschilden van de grotere steden van Nederland. Op de verdieping vijf series van drie vensters. De vensters hebben een natuurstenen benedendorpel en schuiframen met kalf halverwege. Op de tussenverdieping vijf series van drie vierkante vensters met natuurstenen benedendorpel. Op de verdere verdieping vijf series van drie vensters met natuurstenen benedendorpel en schuiframen met kalf halverwege. Boven de vensters een enkel bouwbeeldhouwwerk. De kapitelen dragen een eenvoudige uitkraging waarop de bovenverdieping. Ook hier weer vijf series van drie vensters. In elke serie wordt een centraal venster met schuifraam aan beide zijden geflankeerd door een smal zijvenster met schuifraam. Aan de bovenzijde van de vensters en ook tussen de vensterseries een meanderende natuurstenen band met op de hoeken van de vensterseries vierkante accenten. Aan de bovenzijde van het gevelvlak een tussen de vensterseries geplaatste en licht uit het vlak tredend gemetseld veld. Rechte gevelbeëindiging. Waardering. Kantoorgebouw en telecommunicatiegebouw van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde. Van belang vanwege de bijzondere uitdrukking van een technische en typologische ontwikkeling. De gevel aan de zijde van het Singel is redelijk gaaf bewaard gebleven.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]