Amsterdam Monumentenstad

Adres: Raadhuisstraat 52-54
Keizersgracht 185
Postcode: 1016DG
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Bouwstijl: Art Nouveau
Bouwjaar: 1902-1903
Architect: G. van Arkel

(3 afbeeldingen)

Verkeersdoorbraak Raadhuisstraat dateert van 1894-1896. Kantoorgebouw met winkel en etagewoningen op de hoek van de Raadhuisstraat met de Keizersgracht, ontworpen door G. van Arkel, uitgevoerd in een sobere Jugendstil met een op Berlage geïnspireerde opzet van de gevel, op de hoek afgesloten door een dubbele geveltop met kleine vensters, zowel als decoratie als bij de zwaarder belaste delen is natuursteen toegepast: afdekkingen en bekroningen van de geveltoppen, vergaarbakken, waterspuwers, boven- en benedendorpels van de vensters en bij de erkers. (Eén van de 200 nieuwe Rijksmonumenten uit de periode 1850-1940, in 2001 op de monumentenlijst geplaatst.)

De verkeersdoorbraak van de Raadhuisstraat dateert van 1894-1896. Er werd een groot aantal huizen voor gesloopt aan zowel de Heren- als de Keizersgracht. Aan één zijde van de nieuwe straat verrees de Winkelgalerij. De andere zijde kwam niet in één ontwerp tot stand. Op de linkerhoek van de Keizersgracht, waar nr. 185 stond, kwam een kantoorgebouw met winkel en etagewoningen tot stand, naar ontwerp van architect G. van Arkel. Het is uitgevoerd in de stijl van een sobere Jugendstil of Nieuwe Kunst, met een op Berlage geïnspireerde opzet van de gevel. Bij de bogen boven de vensters, in de gevelbanden en - toppen is gebruik gemaakt van groene geglazuurde baksteen. Zowel als decoratie als bij de zwaarder belaste delen is natuursteen toegepast: afdekkingen en bekroningen van de geveltoppen, vergaarbakken, waterspuwers, boven- en benedendorpels van de vensters en bij de erkers. Een groot deel van de natuursteen is vlak in de gevel verwerkt. De begane grond heeft deels nog de licht getoogde brede winkelvensters. Het pand wordt op de hoek afgesloten door een dubbele geveltop met kleine vensters. Het trappenhuis werd in 1926 verbouwd in opdracht van de levensverzekeringmaatschappij 'De Nederlanden'; in de periode 1938/41 volgde een interne verbouwing naar plannen van architect W.B. Ouëëndag.

Gebruikte literatuur:

A. de Groot. 'De geschiedenis van de Raadhuisstraat. Planning, aanleg en architectonische vormgeving van Amsterdams westelijke verkeersweg.' De Sluitsteen IX, nr. 1/2, 1993: p. 3-37

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518499
Adres: Raadhuisstraat 52-54
Adressen: Keizersgracht 185 ;Raadhuisstraat 52 A B C D E;Raadhuisstraat 54
Inschrijvingsdatum: 11-12-2001
Redengevende omschrijving: Inleiding. In 1902-1903 op door de gemeente uitgegeven grond tot stand gekomen gebouw op de hoek van de Raadhuisstraat en de Keizersgracht met ETAGEWONINGEN, WINKEL, KANTOOR- en MAGAZIJNRUIMTE, naar een ontwerp van G. van Arkel in de stijl van een sobere Art Nouveau, met een door Berlage beïnvloedde opzet van de gevel, waarbij gelijkvloers de rooilijn gevolgd wordt en ter hoogte van de verdiepingen erkers zijn toegepast. De naam van de architect staat gebeiteld onder de hoekerker. Het trappenhuis werd in 1926 in opdracht van de Levensverzekeringsmaatschappij De Nederlanden naar een ontwerp van de architecten Tersteeg en De Zwaan verbouwd. In 1938-1941 werd het gebouw inwendig verbouwd naar een ontwerp van W.B. Ouëndag. Omschrijving. Op het grondplan van een ongelijkzijdige vierhoek tot stand gekomen gebouw met vijf bouwlagen boven het maaiveld, begane grond en vier verdiepingen onder dak met schilden met blauwgrijze pannen. Gevels in geslepen, rode baksteen op donker trasraam. Bij de bogen boven de vensters, in de gevelbanden en in de geveltoppen is gebruik gemaakt van groene, geglazuurde baksteen. Er is zowel natuursteen gebruikt als decoratie als bij de constructief zwaarder belaste delen: afdekkingen en bekroningen van de geveltoppen, vergaarbakken, waterspuwers, boven- en benedendorpels van de vensters en bij de hoek- en zijerker. Een groot deel van het natuursteen is vlak in de gevel verwerkt. De begane grond heeft deels nog de oorspronkelijke brede winkelvensters onder lichte toging. De gevel aan de Keizersgracht is één travee breed en heeft een eenvoudige toegang naast het winkelvenster. De vensters op de verdiepingen hebben fenêtres à terre met Franse balkons, zijlichten en meerruits gelede en getoogde bovenlichten; gevelbeëindiging met centrale Vlaamse geveltop met ijzeren hijsbalk. Hoekparij met ronde hoekerker over drie verdiepingen en flankerende vensters met twaalfruits bovenlichten. De erker heeft gemetselde muurdammen en per verdieping drie vensters met bovenlichten boven natuurstenen kalf. Ter hoogte van de vierde verdieping een klein balkon met siersmeedijzeren hekwerk. Afgesloten door een dubbele geveltop met kleine vensters. De gevel aan de Raadhuisstraat is op de eerste verdieping vier traveeën breed; de vensters hebben twaalfruits bovenlichten. Aan de rechterzijde van de tweede verdieping bevindt zich een segmentvormige erker met drie smalle venster en bovenlichten. In de geveltop drie nevengeschikte vensters onder halfronde toging met tuimelraam; hierboven een ijzeren hijsbalk. Het natuursteen in de geveltoppen heeft verschillende ingehakte decoraties. Waardering. Hoekpand uit het begin van de twintigste eeuw van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde. Bijzondere betekenis van het object wegens de situering, verbonden met de ontwikkeling van de stad, aan de Raadhuissstraat. Hierbij speelde het gemeentebestuur, dat erop toe zag dat - in verband met de entree tot de oude binnenstad - hier uitsluitend toonaangevende architectuur mocht worden gebouwd, een bepalende rol. Het gebouw is met zijn rijke en gevarieerde silhouet kenmerkend voor de periode in het werk van Van Arkel waarin hij zich door de Art Nouveau liet inspireren.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]