Amsterdam Monumentenstad

Zeedijk 30-32 tijdens de herbouw

Adres: Zeedijk 30-32
Oud adres: 30: M195, wijk 1, klein nr. 90, kadaster G1984, verponding 118
32: M196, wijk 1, klein nr. 91, kadaster G1983, verponding 117
Postcode: 1012AZ
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Historiserend
Bouwjaar: 2000
Architect: Neil Kesper (Buro de Binnenstad)

(17 afbeeldingen)

Zeedijk 30-32 tijdens de herbouw

Jarenlang waren er van Zeedijk 30 en 32 alleen onderstukken over. Het zijn dijkhuizen: het deel aan de Zeedijk ligt aanzienlijk hoger dan het gedeelte aan de Oudezijds Achterburgwal. Zeedijk 30 had een laat-19de eeuwse gevel met dito onderpui. Het interieur was echter veel ouder: het bevatte oude balklagen. Zeedijk 32 lag precies in een knik van de Zeedijk en bestond uit twee identieke 18de-eeuwse gevels. In de rechtergevel bevond zich de ingang van het pand, met daarboven een fraai snijraam met een vaas in Lodewijk XVI-stijl. De linkergevel had, behalve een kelderluik, geen zelfstandige ingang. Het pand was gebouwd op een L-vormig kavel.

De achtergevel aan de Oudezijds Achterburgwal was bijzonder breed: op een oude foto is een pakhuisachtige gevel te zien met dwarskap, die oorspronkelijk getooid was met een renaissance trapgevel. Beide panden waren, waarschijnlijk reeds in de oorlogsjaren, voor een belangrijk deel gesloopt. Van Zeedijk 32 stond tot 1996 nog de begane grond en de eerste verdieping overeind, van Zeedijk 30 was al veel eerder het bovendeel gesloopt, tot maart 2000 stond er een onderstuk. Bij de sloop van Zeedijk 32 verdween het fraaie snijraam naar de antiquair.

Beide panden werden in 2000 herbouwd. Zeedijk 32 werd in de min of meer oude toestand hersteld. Aan de achterzijde werd de oude toestand met de pakhuisachtige gevel met dwarskap niet gereconstrueerd: daar verschijnt een historiserende gevel die in drie delen is geleed.

Zeedijk 30 werd ontwikkeld door Buro De Binnenstad. De laat-19de-eeuwse voorgevel werd niet gereconstrueerd. I. In de plaats daarvan kwam er een historiserende gevel in Empire-stijl, zodat er een zekere eenheid ontstaat tussen de gevels van Zeedijk 30-32 en vergelijkbare gevels aan de overkant van de Zeedijk. Aan de achterzijde aan het water komt een nieuwe gevel, die referereert aan de Amsterdamse pakhuisgevels en aan de onderzijde een meer Venetiaans karakter krijgt. De gevels zijn ontworpen door Neil Kesper.

In Zeedijk 30 is bij de sloop een houtskelet aangetroffen met schilderingen op balken en planken ontdekt. Uit dendrologisch onderzoek bleek dat de balken uit ongeveer 1560 dateerden. Deze schilderingen in de stijl van Vredeman de Vries zijn vergelijkbaar met die van Sint Annenstraat 12. Kenmerkend voor de 16de- en 17de-eeuwse plafondschilderingen is dat deze rechtstreeks op de balken en planken van de vloerlaag zijn aangebracht. Uit verfonderzoek door Matthijs de Keizer van het Instituut Collectie Nederland blijkt dat de rode lijnen fel afgestoken moeten hebben tegen een citroengeel plafond. De gele balken waren afgezet met zwarte biezen. In de vakken waren tegen het geel helder groene bladranken met witte lelies en perkamentrollen geschilderd. Op een eenvoudige manier is dieptewerking verkregen door de motieven te voorzien van zwarte schaduwlijnen en een witte lijn aan de zijde van het venster. De kleuren zijn niet meer zo helder als voorheen; de giftige citroengele oppermentverf is verdonkerd en het groene bladranken zijn bruin geworden. In de medaillons waren stukjes papier geplakt. Op grond van vergelijking met plafonds uit dezelfde tijd in Antwerpen, vermoedt men dat op het papier bijbelse voorstellingen geschilderd waren. Bij de herbouw van het pand is het houtskelet opnieuw aangebracht. Zeedijk 30 is dus nieuwbouw met herplaatste interieurelementen uit 1560. Om die reden werd het nieuwbouwpand op de monumentenlijst geplaatst!

Gebruikte literatuur:

• Ronald Glaudemans. 'Korbelen en beslagwerk. Een nieuwe start voor bouwhistorisch onderzoek in Amsterdam.' Jaarboek M&A 1, 2002: p. 29-45
• Juliet Oldenburger. 'Verrassende vondst in Zeedijk 30: plafondschildering uit 1560 ontdekt.' Binnenstad 188 (mei 2001)
• Walther Schoonenberg. 'De restauratie van Zeedijk 30 en 32.' Binnenstad 188 (mei 2001)

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 526007
Adres: Zeedijk 30-32
Adressen: Zeedijk 30 A B C D E F
Inschrijvingsdatum: 04-04-2005
Redengevende omschrijving: Omschrijving. Woonhuis, vanwege het zich daarin bevindende beschilderde balkenplafond. De schildering, op de plankdelen tussen de balken, dateert uit de tweede helft van de zestiende eeuw en bevat florale motieven. Oorspronkelijk bevond de schildering zich in de achterkamer. Het plafond is in de nieuwbouw ongeveer op deze plek hergeplaatst. Waardering. Het plafond is van algemeen belang. Het plafond is uiterst zeldzaam. Het enige bekende plafond waarmee dit vergeleken kan worden is een plafond in de St. Annenstraat 12 te Amsterdam. Beide plafonds behoren samen met nog enkele andere interieuronderdelen in de Amsterdamse binnenstad, tot het tastbare bewijs dat ondanks de tachtigjarige oorlog het politieke en economische klimaat in Amsterdam dergelijke kostbare interieurdecoraties toeliet. Deze decoraties zijn te beschouwen als een opmaat voor de rijke interieurdecoraties van de Gouden Eeuw.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]