Anjeliersstraat 23 
Adres: Anjeliersstraat 23
Oud adres: OO380, wijk 47, klein nr. 212, kadaster D4125, verponding 4399
Postcode: 1015ND
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Geveltype: Halsgevel
Bouwstijl:
Traditionalisme
Bouwjaar: 1ste helft 18de eeuw, 1936
Architect: Leeuwenberg/v. Opstal/Van Houten
(5 afbeeldingen)
Nieuwbouw uit 1936 waarbij een halsgeveltop uit de 1ste helft van de 18de eeuw is herplaatst van elders, één van de eerste Van Houtenpanden.
Voor de benadering, om op nieuwbouw een oude geveltop van dezelfde locatie of van elders opnieuw te gebruiken, ijverde in de jaren dertig bouwinspecteur Eelke van Houten (1872-1970). Dergelijke panden worden Van Houtenpanden genoemd. Deze nieuwbouw uit 1936 heeft een gevel waarop de halsgeveltop uit de 1ste helft van de 18de eeuw afkomstig van een elders gesloopt pand, opnieuw is aangebracht. Van Houten was zelf erg tevreden over deze herplaatsing omdat 'het uiterlijk zoveel mogelijk met het oude stadskarakter in overeenstemming (is) gebracht' en toont dit resultaat als een voorbeeld van zijn benadering om het stadsgezicht te behouden en te herstellen. Dankzij zijn goede contacten met opdrachtgevers en de Schoonheidscommissie wist hij de herplaatsing van gevelfragmenten, waarvan hij zelf een lijst behield, te realiseren. Dit voorbeeld is volgens Van Houten zo geslaagd omdat het moeilijk te zien is dat het hier om een Van Houtenpand gaat: alleen aan de gelijke verdiepingshoogte en de vrij hoge borstweringen is te zien dan het nieuwbouw betreft. De herplaatste top (nr. 2 van de Van Houtenlijst) was afkomstig van Kalverstraat 116. Bij de sloop van dat pand in 1931 wist Van Houten de top aan te kopen voor f. 100,-. Hij bewaarde de top en leurde ermee en kreeg het bij dit pand voor elkaar dat de top opnieuw werd gebruikt. Voor de Schoonheidscommissie, die liever 'eigentijdse' nieuwbouw zag verschijnen, was de gekozen benadering een 'noodoplossing'. Beter een hergebruikte geveltop dan een goedkoop en slecht ontwerp door 'bouwkundigen'. Van Houten nam daarbij het argument van architect A.A. Kok over dat een hergebruikte dus originele geveltop geen namaak is.
Gebruikte literatuur:
- Theo Rouwhorst. Bewaard voor Amsterdam. Historische geveltoppen herplaatst 1945-2015. Amsterdam, 2016: p. 18
- Walther Schoonenberg. 'De Van Houtenmonumenten. Een reconstructie van de werkwijze van bouwinspecteur Eelke van Houten (1872-1970).' Bulletin KNOB 2012-4: p. 221-231
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 280
Adres: Anjeliersstraat 23
Adressen: Anjeliersstraat 23 1,2,H
Inschrijvingsdatum: 02-04-1970
Redengevende omschrijving: Huis (uit 1935) vanwege de van elders afkomstige natuurstenen vleugelstukken en afdekking van de top (XVIII a/b).
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: november 2020
