Amsterdam Monumentenstad

Vendelstraat 2

Naam: Tweede Chirurgische Kliniek / Zusterhuis
Adres: Vendelstraat 2
Postcode: 1012XX
Gebouwtype: Liefdadigheid/gezondsheidszorg
Bouwjaar: 1897-1900
Architect: F.W.M. Poggenbeek

(7 afbeeldingen)

Vendelstraat 2

Onderdeel van het Binnengasthuiscomplex, werd met sloop bedreigd en dankzij de VVAB behouden. (Eén van de 200 nieuwe Rijksmonumenten uit de periode 1850-1940, in 2001 op de monumentenlijst geplaatst.)

N.B. Deze beschrijving is zo kort omdat wij nog niet de kans hebben gehad dit pand te bezoeken en te beschrijven. Als u vindt dat wij snel langs moeten komen, laat het ons weten!

Gebruikte literatuur:

• Coert Peter Krabbe. 'Monumentaal en schilderachtig. De gebouwen van het Binnengasthuis'. Amsterdam maakt geschiedenis. Amsterdam, 2004: p. 134-175
• D. de Moulin, I.H. van Eeghen, R. Meischke. Vier eeuwen Amsterdams Binnengasthuis. Drie bijdragen over de Geschiedenis van een gasthuis. Wormer, 1981
• De geschiedenis van het Binnengasthuisterrein en de Oude Turfmarkt. Amsterdam: Drukkerij UvA, 1976
• Naar een plan voor het Binnengasthuisterrein, deel I en 2, Werkgroep Binnengasthuisareaal. Amsterdam, 1980/1981
• J. Schipper. 'De universiteit hersteld de stad'. Ons Amsterdam 28 (1976): p. 162-168
• Walther Schoonenberg. 'Binnengasthuisterrein. UvA-stadscampus kan gerealiseerd worden met behoud van de monumenten'. Binnenstad 250 (maart 2012)
• Gerrit Vermeer. 'Voorlopige nabeschouwing kwestie Binnengasthuisterrein. De gebiedsgerichte benadering'. Binnenstad 251 (april/mei 2012)
• J. Wagenaar. 'Nonnen, zieken, studenten- en nu ook andere Burgers'. Ons Amsterdam 40 (1988): p. 352-356
• H. van der Zanden. Het Binnengasthuisterrein (waardenstelling). Amsterdam: Bureau Monumentenzorg, 1999. Zie: http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/archief/bgterrein/waardestelling-bma-1999.pdf

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518308
Adres: Vendelstraat 2
Adressen: Binnengasthuisstraat 19 ;Kloveniersburgwal 114 ;Kloveniersburgwal 116 ;Kloveniersburgwal 118 ;Kloveniersburgwal 120 ;Kloveniersburgwal 122 ;Kloveniersburgwal 124 ;Kloveniersburgwal 126 ;Kloveniersburgwal 128 ;Kloveniersburgwal 130 ;Kloveniersburgwal 132 ;Kloveniersburgwal 134 ;Kloveniersburgwal 136 ;Kloveniersburgwal 138 ;Kloveniersburgwal 140 ;Kloveniersburgwal 142 ;Kloveniersburgwal 144 ;Kloveniersburgwal 146 ;Kloveniersburgwal 148 ;Kloveniersburgwal 150 ;Kloveniersburgwal 152 ;Kloveniersburgwal 154 ;Kloveniersburgwal 156 ;Kloveniersburgwal 158 ;Kloveniersburgwal 160 ;Kloveniersburgwal 162 ;Kloveniersburgwal 164 ;Kloveniersburgwal 166 ;Nieuwe Doelenstraat 15 ;Vendelstraat 2
Inschrijvingsdatum: 28-06-2004
Redengevende omschrijving: Inleiding. Op het zuidelijk deel van het voormalige Binnengasthuisterrein tot stand gekomen TWEEDE CHIRURGISCHE KLINIEK met ZUSTERHUIS naar een ontwerp van F.W.M. Poggenbeek in een op Berlage geïnspireerde overgangsarchitectuur. De kliniek, gelegen aan Vendelstraat en Binnengasthuisstraat, werd gebouwd volgens het corridorsysteem tussen 1897 en 1900. In 1898 werd besloten de werktijd van de verpleegsters te verkorten tot tien uur per dag waardoor het aantal zusters van 85 naar 111 steeg. Hiertoe werd in 1900-01 het inmiddels gereed gekomen deel van het Zusterhuis aan de Nieuwe Doelenstraat naar het zuidwesten uitgebreid met ca. 50 éénpersoonskamers en verbonden met de kliniek. In 1913-14 werd het Zusterhuis naar het noordwesten, aan de Kloveniersburgwal, opnieuw uitgebreid waarbij de architectuur van het oudere gedeelte aan de Nieuwe Doelenstraat werd voortgezet. In dit gedeelte is bij de recente (xxd) veranderingen een poort naar de Vendelstraat gerealiseerd. Omschrijving. Op een samengestelde plattegrond fasegewijs tot stand gekomen en in baksteen opgetrokken kliniek en zusterhuis. De voormalige kliniek bestaat uit twee loodrecht op elkaar geplaatste vleugels: een lange vleugel (N) en een korte vleugel (W) aan weerszijden van een middengebouw. Het gebouw heeft een begane grond met drie verdiepingen onder een plat dak. Aan de kant van de buitengevels aan Binnengasthuis- en Vendelstraat wordt de bovenste verdieping gemaskeerd door een schilddak. Buitengevels verlevendigd door in- en uitspringende geveldelen, in hoogte variërende gootlijsten van de ingangspartij en diverse uitbouwen zoals de vijfzijdige en twee bouwlagen hoge, amphitheatergewijs ingerichte operatie- en collegezaal aan de lange vleugel en de deels ingesnoerde toren met een met rode pannen bedekt tentdak afgesloten door een spitsvormige bekroning links van het middengebouw. Boven de ingang een dakkapel met klok. Verdiept geplaatste ramen in getoogde en deels gekoppelde vensteropeningen. De gevel wordt verlevendigd door de toepassing van decoratief metselwerk, met name onder de gootlijsten. Binnengevels georiënteerd rondom een binnentuin. Rechte, flauw overstekende gootlijst op regelmatige afstanden onderbroken door een top in de vorm van een afgeplatte trapgevel. Eerste en tweede verdieping nagenoeg geheel voorzien van een doorlopend smeedijzeren balkon. Onder de gootlijst decoratieve, op regelmatige afstand van elkaar geplaatste ijzeren hijsbalken. Decoratief metselwerk. Zusterhuis op hardstenen plint. Buitengevel van Zusterhuis aan Nieuwe Doelenstraat kenmerkt zich door de afwisseling in toppen en gootlijsten en de verschillen in verdiepinghoogten. Dakkapellen met ver overstekende dakjes en voorzien van bolvormige bekroningen. Getoogde vensteropeningen met verdiept geplaatste ramen. Vensters gelijkstraat voorzien van traliewerk, enkele met een smeedijzeren borstwering in Art Nouveau. Decoratief metselwerk: onder meer pilasters onder de topgevels en tandfriezen onder de gootlijsten. Aan Binnengasthuisstraat poortdoorgang naar binnentuin. Binnenzijde van het Zusterhuis grenst aan binnentuin. Aan Binnengasthuisstraatzijde een deels ingesnoerde en boven het gebouw uitstekende toren met een met zink bedekt en afgeknot tentdak. Ingang met stoep en een boven de entree geplaatst lessenaarsdakje op smeedijzeren consoles. Rechthoekige en verdiept geplaatste vensters in getoogde vensteropeningen. Dakkapellen met ver overstekende dakjes met bolvormige bekroningen. Decoratief metselwerk. Uitbreiding Zusterhuis in 1913-14. Gevel aan de buitenzijde aan Kloveniersburgwal identiek aan die aan Nieuwe Doelenstraat (zie derhalve boven). Gevel aan het binnenterrein voorzien van een driezijdige erkeruitbouw over alle verdiepingen (rechts) en een als afsluiting van de gevel deels ingesnoerde en boven het gebouw uitstekende toren met een met rode pannen bedekt tentdak (links). Waardering. Voormalige Tweede Chirurgische Kliniek met Zusterhuis van algemeen belang vanwege cultuurhistorische en architectuurhistorische waarde alsmede van typologische waarde. Zusterhuis van stedebouwkundige waarde als noordwestelijke coulissewand aan Nieuwe Doelenstraat en Kloveniersburgwal. Tevens van belang als onderdeel van het voormalige Binnengasthuiscomplex.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]