Amsterdam Monumentenstad

Binnengasthuisstraat 9

Naam: Administratiegebouw
Adres: Binnengasthuisstraat 9
Postcode: 1012ZA
Gebouwtype: Liefdadigheid/gezondsheidszorg
Bouwstijl: Amsterdamse School
Bouwjaar: 1913-1914
Architect: J.M. van der Mey
Eigendom: Universiteit van Amsterdam

(15 afbeeldingen)

Binnengasthuisstraat 9

In 1913 werd aan de noordzijde van het Binnengasthuis-complex de bouw voltooid van het Administratiegebouw. Het in stijl van de vroege Amsterdamse School uitgevoerde ontwerp is van J.M. van der Mey. In het decoratieve metselwerk zijn geometrische en plastische vormen aangebracht. De middelste drie vensterassen van de symmetrische voorgevel worden afgesloten door een bescheiden top met een sculptuur van een zuigeling, een verwijzing naar de achtergelegen voormalige Kinderkliniek. Het schilddak van het gebouw zit deels verscholen achter een borstwering. De twee buitenste en afgeschuinde traveeën zijn een verdieping lager (met thans overdekte balkons) en enigszins teruggezet. Ook de asymmetrische zijgevels zijn voorzien van decoratief metselwerk.

Oorspronkelijk bestond het gebouw uit twee delen, het noordelijk gelegen Administratiegebouw en de zuidelijk gelegen Kinderkliniek. Op het raakvlak van de twee bouwdelen bevond zich het trappenhuis. De Kinderkliniek werd echter in het voorjaar van 1991 gesloopt. Tegen de sloop van de bijzondere Kinderkliniek met grote glasvensters werd bezwaar aangetekend door de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad. Door traagheid van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg kon de sloop juridisch niet worden voorkomen. In 1993 verrees op deze plek de huidige nieuwbouw, een uitbreiding van het Administratiegebouw, ontworpen door Theo Bosch.

In 1981 verhuisde het Binnengasthuis naar het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam-Zuidoost, waar het werd verenigd met het Wilhelminagasthuis. Tegenwoordig is in het voormalige Binnengasthuis-complex een deel van de Universiteit van Amsterdam gevestigd. Het complex bestaat thans deels uit gebouwen uit de periode 1870-1913 en deels uit (woning)nieuwbouw. De gebouwen uit de periode 1870-1913 behoren tot de 200 nieuwe Rijksmonumenten die in 2001 op de monumentenlijst zijn geplaatst.

Gebruikte literatuur:

• Geurt Brinkgreve. 'Zonderlinge bondgenoten: Administratiegebouw Binnengasthuisterrein'. Binnenstad 125 (februari 1991)
• Geurt Brinkgreve. 'Binnengasthuisterrein, gebouw 3'. Binnenstad 126 (april 1991)
• Coert Peter Krabbe. 'Monumentaal en schilderachtig. De gebouwen van het Binnengasthuis'. Amsterdam maakt geschiedenis. Amsterdam, 2004: p. 134-175
• D. de Moulin, I.H. van Eeghen, R. Meischke. Vier eeuwen Amsterdams Binnengasthuis. Drie bijdragen over de Geschiedenis van een gasthuis. Wormer, 1981
• De geschiedenis van het Binnengasthuisterrein en de Oude Turfmarkt. Amsterdam: Drukkerij UvA, 1976
• Naar een plan voor het Binnengasthuisterrein, deel I en 2, Werkgroep Binnengasthuisareaal. Amsterdam, 1980/1981
• J. Schipper. 'De universiteit hersteld de stad'. Ons Amsterdam 28 (1976): p. 162-168
• J. Wagenaar. 'Nonnen, zieken, studenten- en nu ook andere Burgers'. Ons Amsterdam 40 (1988): p. 352-356
• H. van der Zanden. Het Binnengasthuisterrein (waardenstelling). Amsterdam: Bureau Monumentenzorg, 1999. Zie: http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/archief/bgterrein/waardestelling-bma-1999.pdf

[Overige literatuur]

MIP-nummer: 13116
Functie: Administratiegebouw
Architect: Mey, J.M. van der
Jaartal: 1912-1913
Bouwstijl: Verstrakte Amsterdamse School

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518310
Adres: Binnengasthuisstraat 9
Adressen: Binnengasthuisstraat 9
Inschrijvingsdatum: 28-06-2004
Redengevende omschrijving: Complexgegevens Complexnummer : 518301 Complexnaam : Binnengasthuiscomplex Status : Beschermd Aanwijzingsbesluit : 13-07-2001 Inschrijving register : 28-06-2004 Kadaster deel/nr : 18976/52 Complexomschrijving Inleiding Tussen 1868 en 1913 door verscheidene architecten fasegewijs en in een diversiteit aan bouwstijlen tot stand gekomen vernieuwing en uitbreiding van het reeds in 1579 voornamelijk op de terreinen van het Oude Nonnenklooster ondergebrachte Sint Pietersgasthuis, later genaamd Binnengasthuis. In 1867 werd het complex tot universitair ziekenhuis aangewezen. De nieuwe gebouwen werden alle ontworpen in opdracht van de regenten van het gasthuis en een door hen ingestelde Bouwcommissie. De gebouwen zijn vanaf de totstandkoming voortdurend inwendig veranderd. Vanaf 1984 hebben zich diverse ingrijpende wijzigingen voorgedaan. Een tweetal gebouwen is gesloopt (het Anatomiegebouw, B. de Greef, 1875/1887 en - deels - het Administratiegebouw/Kinderkliniek, J.M. van der Mey, 1913-14) en het terrein is recentelijk stedebouwkundig heringericht waarbij een doorgaande fietsroute is gerealiseerd tussen Grimburgwal en Nieuwe Doelenstraat, gepaard gaand met de nieuwe straatnamen Turfdraagsterpad en Binnengasthuisstraat. Aan de Oude Zijds Achterburgwal is een doorgang via het reeds onder monnr. 77 beschermde 18de-eeuwse Gasthuispoortje gerealiseerd. Het vm. Binnengasthuiscomplex wordt thans begrensd door de Grimburgwal, Oude Zijds Achterburgwal, Nieuwe Doelenstraat, Kloveniersburgwal, Binnengasthuisstraat en het Turfdraagsterpad. Het complex omvat thans nog de volgende samenstellende onderdelen: 1) Oude Turfmarkt 125/Turfdraagsterpad 9 (vm. Kraamkliniek, A.N. Godefroy, 1868-70); 2) Turfdraagsterpad 15-17 (vm. Vrouwenverband, A.N. Godefoy en B. de Greef, 1874-77); 3) Oude Zijds Achterburgwal 235-237 (vm. wachtkamer/apotheek, A.N. Godefroy, 1875-77); 4) Kloveniersburgwal 82-84 (vm. Laboratorium voor Artsenijbereidkunde, verm. W.H. Springer, 1881); 5) Oude Zijds Achterburgwal 233/Vendelstraat 7 (vm. Klinisch Ziekenhuis, H. Leguyt, 1888-90); 6) Kloveniersburgwal 80 (vm. Stads- en Gasthuisapotheek, H. Leguyt, 1888); 7) Vendelstraat 2/Binnengasthuisstraat 19 (vm. Tweede Chirurgische Kliniek en Zusterhuis, F.W.M. Poggenbeek,1897-98) + uitbreiding Zusterhuis Nieuwe Doelenstraat 15/Vendelstraat 8 (F.W.M. Poggenbeek, 1900-1901) + uitbreiding Zusterhuis Kloveniersburgwal 114-166 (verm. F.W.M. Poggenbeek, 1913); 8) Kloveniersburgwal 86-88 (vm. Keukengebouw, Publieke Werken, 1908-09). 9) Binnengasthuisstraat 9 (vm. Administratiegebouw, J.M. van der Mey, 1913-14). 10) Oudezijds Achterburgwal 18de-eeuwse Gasthuispoortje (mon.nr 77). Omschrijving Zie hiervoor de verschillende objectomschrijvingen. Waardering Voormalig Binnengasthuiscomplex van algemeen belang vanwege cultuur- en medisch-historische waarde als uiting van de ontwikkeling van de schaal vergroting en modernisering van de in oorsprong oude ziekenhuizen aan het eind van de 19de eeuw. Tevens van belang als in de binnenstad inmiddels uniek en enig overgebleven groot ziekenhuis. Het complex vertegenwoordigt voorts een stedebouwkundige waarde als zuidelijke afsluiting van de Oude Zijde.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]