Nieuwe Spiegelstraat 6 
Adres: Nieuwe Spiegelstraat 6
Oud adres: X668, wijk 56, klein nr. 4, kadaster I948, verponding 3092
Gebouwtype: Handelsgebouw/kantoor
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Art Nouveau
Bouwjaar: 1903/04, 1929/32
Architect: Ed. Cuypers (1903/04), D.F. Slothouwer (1929/32)
Opdrachtgever: Lippmann, Rosenthal en Co.
(3 afbeeldingen)
Natuurstenen gevel in Art Nouveau-stijl, waarvan de middentravee hoger is opgetrokken, met de ingangspartij asymmetrisch geplaatst in de rechtertravee. (Eén van de 200 nieuwe Rijksmonumenten uit de periode 1850-1940, in 2001 op de monumentenlijst geplaatst.)
In Nieuwe Spiegelstraat 6 was vóór de oorlog de bank van Lippmann, Rosenthal & Co, afgekort Liro, gevestigd, een bank opgericht in 1859 door de Joodse ondernemers George Rosenthal en Leo Lippmann. De firma groeide uit tot een gerespecteerd bankbedrijf. De eerste vestiging was Nieuwe Herengracht 111. Vervolgens werd het hoofdkantoor verplaatst naar de Nieuwe Spiegelstraat. In 1869 verrees het naar ontwerp van Cornelis Outshoorn opgetrokken hoofdgebouw. Het was al snel niet groot genoeg, want in 1881/82 werd het gebouw uitgebreid met Nieuwe Spiegelstraat 8-18, maar ontwerp van Isaac Gosschalk. Rosenthal was daar kennelijk tevreden over, want 1886/87 liet hij zijn woonhuis Herengracht 500 door dezelfde architect verbouwen. Het oudste bouwdeel, Nieuwe Spiegelstraat 6, werd in 1903/04 vervangen door het huidige gebouw, naar ontwerp van Eduard Cuypers, dat intern was verbonden met de Gosschalk-vleugel. In 1929/32 vond een ingrijpende verbouwing plaats, maar ontwerp van D.F. Slothouwer. Daarbij kwasm de hoofdentree in de Gosschalk-vleugel te vervallen en werd de entree in het bouwdeel van Cuypers de hoofdingang van het bankcomplex.
De Liro-bank werd in de oorlogsjaren berucht omdat de Duitse bezetter de Joden verplichtten al hun zaken met deze bank te doen met het doel de Joodse bezittingen te roven na hun deportatie. De Liro-bank staat daarom bekend als de Liro-roofbank. Echter, de Liro-roofbank heeft eigenlijk niets te maken met de echte Liro-bank, want de Duitsers openden in een bijkantoor van de Amsterdamsche Bank (Sarphatistraat 47-55) zogenaamd een filiaal van deze bank onder dezelfde naam, terwijl er geen verband was met de echte Liro-bank in de Nieuwe Spiegelstraat. Deze Duitse bankinstelling, waaraan niets Joods was, speelde een belangrijke rol in de roof van Joods geld, waardepapieren en andere kostbaarheden, waaronder die van de echte Liro-bank. Op 8 augustus 1941 verscheen een Duitse verordening dat Volljuden al hun contante geld en cheques, voor zover tezamen meer waard dan duizend gulden, op een rekening van die bank moesten storten; hun effecten moesten zij er in depot geven en al hun tegoeden en deposito’s bij andere banken moesten naar de Liro-bank worden overgeschreven. Op 21 mei 1942 verscheen een verordening dat Volljuden vóór 30 juni al hun collecties, kunst, voorwerpen van goud, platina of zilver, alsmede alle edelstenen en parels moesten inleveren bij de Liro-bank, en verder al hun contanten, cheques, effecten en deposito’s voor zover die samen meer dan tweehonderdvijftig gulden waard waren. Ook alle vorderingen op derden moesten worden aangemeld. De eerste transporten van Joden naar Westerbork vonden plaats op 14-17 juli 1942.
In 1997 ontdekte een student een deel van de archieven van de Liro-roofbank bij toeval terug op de zolder van Herengracht 410-412. Dit leidde tot de Liro-affaire. Bij de afwikkeling van de zaken en de teruggave van de geroofde gelden aan rechthebbenden die tot 1956 duurde, waren er veelal geen claims gekomen. De rechthebbenden waren immers gedeporteerd en vermoord. In 1997 bleek dat de toenmalige ambtenaren de resterende bezittingen - sieraden, kleinoden - onderling hadden verloot en verkocht.
In 2023 werd in het gebouw een haardscherm aangetroffen met hakenkruizen.
MIP-nummer: 13389
Functie: Kantoor
Architect: Cuypers, Ed.
Jaartal: 1903
Bouwstijl: Art Nouveau
Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518363
Adres: Nieuwe Spiegelstraat 6
Adressen: Nieuwe Spiegelstraat 6 A B C D
Inschrijvingsdatum: 11-12-2001
Redengevende omschrijving: Inleiding. Een in 1903 gerealiseerde KANTOORWONING naar een ontwerp in Nieuwe Kunst-stijl van Ed. Cuypers. De opdrachtgever is onbekend. In 1925 werd het pand uitgebreid door de Gebr. Terlingen. In 1929 werd de begane grondgewijzigd door D.F. Slothouwer. Tegenwoordig is het pand gesplitst in apartementen.
Omschrijving. Op een nagenoeg rechthoekige plattegrond opgetrokken natuurstenen kantoorwoning op een hardstenen rustica sokkel. Het pand bestaat uit een souterrain, bel-etage en twee verdiepingen onder een afgeknot schilddak bedekt met rode pannen. Het pand bestaat uit drie traveeen. De entree met stoep bevindt zich in de meest rechtse travee en is voorzien van een hardstenen omlijsting. Daarboven een in tweeen onderverdeeld diepgelegen bovenlicht met uitkragende onderdorpel en abstracte in relief aangebrachte voorstellingen. De middentravee heeft vanaf de eerste verdieping pilasters op abstract gedecoreerde consoles. Vanaf de tweede verdieping verdikken de pilasters zich en zijn ze voorzien van reliefwerk. Boven de eerste verdieping zijn de pilasters voorzien van decoratieve ijzeren muurankers. De middentravee eindigt in een door de gootlijst brekende topgevel met een steekkap. De gootlijst is aan de onderzijde voorzien van natuurstenen consoles en op de hoeken van een vergaarbak met overloop.
Het souterrain is voorzien van twee in drieen onderverdeelde diepgelegen vensters met traliewerk. De vensters op de bel-etage zijn eveneens voorzien van decoratief traliewerk. Alle in de gevel geplaatste diepgelegen vensters met bovenlichten zijn in drieen onderverdeeld door natuurstenen lijsten. De vensters op de tweede verdieping in de buitenste traveeen zijn getoogd. De bovenlichten van de in de topgevel geplaatste vensters zijn voorzien van een uitkragende kroonlijst tussen twee smalle torenvormige bekroningen. De gehele gevel is voorzien van decoratief reliefwerk.
Waardering. Voormalige kantoorwoning van algemeen belang vanwege architectuurhistorische waarde vanwege de esthetische kwaliteit van het gevelontwerp.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: januari 2024