Dam 20 
Peek & Cloppenburg
Naam: Peek & Cloppenburg
Adres: Dam 20
Oud adres: A454, wijk 7, klein nr. 31, kadaster G166, verponding 1641
Postcode: 1012NP
Gebouwtype: Winkel/warenhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Nieuw historiserende stijl
Bouwjaar: 1914-1917
Architect: A.J. Joling
(12 afbeeldingen)
Door de bouw van dit warenhuis moest een hele rij panden wijken. De rooilijn werd iets teruggelegd zodat de Dam wat groter werd. (Eén van de 200 nieuwe Rijksmonumenten uit de periode 1850-1940, in 2001 op de monumentenlijst geplaatst.)
Aanvankelijk was Peek & Cloppenburg gevestigd in de Nieuwendijk 168-170, maar dat was begin 19de eeuw te klein geworden, een typisch verschijnsel voor de jaren van de cityvorming. In 1914-1917 werd aan de zuidzijde van de Dam, tussen Rokin, Kromme Elleboogsteeg en Kalverstraat, een groot warenhuis opgericht naar een ontwerp in de historiserende 'Um 1800'-stijl van architect A.J. Joling in opdracht van de directie van Peek & Cloppenburg. Door de bouw van het warenhuis moest een hele rij panden wijken (waaronder het sigarenhuis Hajenius). De rooilijn werd iets teruggelegd zodat de Dam wat groter werd. Zie ook: Prinsengracht 715. Op een samengestelde plattegrond werd een geheel uit muschelkalksteen opgetrokken kledingzaak opgetrokken bestaande uit een begane grond en vier verdieping onder een schilddak bedekt met shingles. De gevel heeft aan Dam- en Rokinzijde een risaliet met boven de rechte gootlijst uitkragende puntgevel. De gootlijst is aan de voorzijde voorzien van een bewerkt fries. De gevel wordt verticaal geleed door het gebruik van kolossale pilasters en lisenen op de hoeken. De gevel aan de Damzijde is elf traveeën breed waarvan de middelste drie als risaliet zijn uitgevoerd en er zijn twee smalle zijrisalieten. Gelijkstraats bevinden zich grote winkelruiten tussen zware kolommen. Op beide hoeken aan de Damzijde is de vensterrij achter de kolommen afgeschuind waardoor er een galerij ontstaat. Boven de afgeschuinde hoek van beide galerijen een sluitsteen in de vorm van een ramskop. De rechthoekige vensteropeningen zijn op regelmatige afstand van elkaar in de gevel geplaatst. Het beeldhouwwerk is van Kees Smout en Johan Polet. De gevelstenen verwijzen naar de, ter plekke van het nieuwe gebouw, afgebroken gebouwen Hajenius, Zeemanshoop en de oude Groote Club.
Het gebouw is op de rijksmonumentenlijst geplaatst vanwege cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van het cityvormingsproces dat zich in de eerste decennia van de 20ste eeuw in de binnenstad voltrok, alsmede van architectuurhistorische waarde van het ontwerp. Het gebouw is tevens van stedenbouwkundig belang als afsluiting van de zuidzijde van de Dam die in de vroege 20ste eeuw zijn huidige vorm kreeg.
Gebruikte literatuur:
- Bouwkundig Weekblad 34-49 (5 dec. 1914): p. 512
- Fred Feddes. 1000 jaar Amsterdam. Ruimtelijke geschiedenis van een wonderbaarlijke stad. Amsterdam, 2012: p. 34
- W. Zimmerman. 'Jeugdherinneringen aan de Nieuwendijk en omgeving'. Ons Amsterdam 17 (1965): p. 56-61
MIP-nummer: 12198
Functie: Winkel
Jaartal: 1914-1917
Bouwstijl: Traditionalisme
Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518421
Adres: Dam 20
Adressen: Dam 20 ;Kromelleboogsteeg 2 ;Rokin 6
Inschrijvingsdatum: 11-12-2001
Redengevende omschrijving: Inleiding. In 1914-1917 aan de zuidzijde van de Dam, tussen Rokin, Kromelleboogsteeg en Kalverstraat inliggend, gerealiseerde KLEDINGZAAK naar een ontwerp in 'Um 1800'-stijl van A.J. Joling in opdracht van de directie van Peek & Cloppenburg. Het beeldhouwwerk is van Kees Smout. De gevelstenen verwijzen naar de, ter plekke van het nieuwe gebouw, afgebroken huizen.
Omschrijving. Op een samengestelde plattegrond en geheel uit muschelkalksteen opgetrokken kledingzaak bestaande uit een begane grond en vier verdieping onder een schilddak bedekt met shingles. De gevel heeft aan Dam- en Rokinzijde een risaliet met boven de rechte gootlijst uitkragende puntgevel. De gootlijst is aan de voorzijde voorzien van een bewerkt fries. De gevel wordt verticaal geleed door het gebruik van colossale pilasters en lisenen op de hoeken. De horizontale geleding geschiedt door de brede cordonlijst als overgang naar de eerste verdieping en de ajour bewerkte balkonbalustraden op de tweede verdieping.
De gevel aan de Damzijde is elf traveeën breed waarvan de middelste drie als risaliet zijn uitgevoerd en er zijn twee smalle zijrisalieten. Gelijkstraats bevinden zich grote rechtafgesloten winkelruiten tussen zware kolommen. Op beide hoeken aan de Damzijde is de vensterrij achter de kolommen afgeschuind waardoor er een galerij ontstaat. Boven de afgeschuinde hoek van beide galerijen een sluitsteen in de vorm van een ramskop. De rechthoekige vensteropeningen zijn op regelmatige afstand van elkaar in de gevel geplaatst. De diepliggende kozijnen tussen de pilasters zijn in tweeen gedeeld door een natuurstenen stijl. De middenrisaliet aan de Damzijde toont in de geveltop een rozetvenster met aan weerszijden een klein kruiskozijn. In het tympaan een voorstelling in relief. In de muurdammen boven de tweede bouwlaag drie voorstellingen in relief. Ook enkele pilasters zijn ter hoogte van de tweede bouwlaag voorzien van voorstellingen in relief.
De gevel aan de Rokinzijde is negen traveeën breed, waarvan de linker drie als risaliet zijn uitgevoerd en rechts een smalle zijrisaliet. Meest links gelegen travee risaleert en is voorzien van een tuitgevel waarin een venster met twee kleine zijlichten en beeldhouwwerk in relief. Lisenen op de hoeken. Gelijkstraats diepgelegen ingangspartij met sierijzeren deur en door zware natuurstenen stijlen onderverdeeld bovenlicht. Restant van de gevel als hierboven beschreven.
Gevel Kromelleboogsteegzijde. Op de verdiepingen onregelmatig geplaatste vensters. Ingangspartij gelijkstraats. Verder als hierboven.
Gevel Kalverstraatzijde. Als hierboven beschreven.
Op beide hoeken van de daknok een klein vierkant en decoratief uitgevoerd rooster, waarschijnlijk als afsluiting van een ontluchtingskanaal. Aan alle gevelzijden kleine dakkapellen. Trappenhuis nog deels in oorspronkelijke staat.
Waardering. Kledingzaak van algemeen belang vanwege cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van het cityvormingsproces dat zich in de eerste decennia van de 20ste eeuw in de binnenstad van Amsterdam voltrok alsmede van architectuurhistorische waarde vanwege de esthetische kwaliteit van het ontwerp. tevens van stedebouwkundig belang als afsluiting van de zuidzijde van de Dam.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: december 2023