Amsterdam Monumentenstad

Marnixstraat 148

Naam: Politiebureau Raampoort
Adres: Marnixstraat 148
Postcode: 1016TE
Gebouwtype: Bestuurs-/openbaar gebouw
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Neostijlen
Bouwjaar: 1888
Architect: W. Springer
Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam

(5 afbeeldingen)

Marnixstraat 148

Evenals de Weteringschans maakte de Marnixstraat oorspronkelijk deel uit van de 17de-eeuwse verdedigingsgordel rond de stad. De gordel bestond uit een verdedigingsgracht (de huidige Singelgracht), een met steen beklede aarden omwalling en een binnengracht (de huidige Lijnbaansgracht). Lopend vanaf het Realeneiland in het noordwesten tot aan het eiland Oostenburg in het noordoosten van de stad, waren in de omwalling 26 bastions of bolwerken en acht poorten en poortjes opgenomen. Zware gemetselde muren scheidden het water van de Singelgracht van dat van het IJ. In de loop van de 19de eeuw werd de omwalling geslecht en de Singelgracht door aanplemping versmald en rechtgetrokken. Straten, bebouwing en beplanting kwamen op de plaats van de verdwenen schans. Vanaf 1872 werd een begin gemaakt met de aanleg van de huidige Marnixstraat. Ter hoogte van het in 1844 afgebroken Raampoortje werd in 1888 het politiebureau Raampoort gebouwd. Aanvankelijk deed het gebouw dienst als politieposthuis en bureau voor de buurtsecretaris (buurtmeester). Na opheffing van de buurtsecretariaten in 1895 werd het gehele gebouw ter beschikking van de politie gesteld; in 1929 werd het uitgebreid door bijtrekking van drie belendende percelen in de Marnixstraat. Het ontwerp van het gebouw werd geleverd door assistent-stadsarchitect W. Springer, hoogstwaarschijnlijk in samenwerking met stadsarchitect B. de Greef.

Als architecten in dienst van de gemeente was het duo De Greef en Springer verantwoordelijk voor de bouw van talloze stedelijke gebouwen, zoals scholen, brandweerkazernes en politiebureaus. Ook de Blauwbrug (1884) over de Amstel bij het Waterlooplein is een ontwerp van beide architecten.

Het in rode en donkerkleurige baksteen opgetrokken gebouw is uitgevoerd in een eclectische stijl, in een combinatie van neo-classicistische, -renaissancistische en middeleeuwse elementen. Vooral vanaf het water refereert het gebouw aan een middeleeuwse vesting of burcht met boven en achter de 'ringmuur' een 'gekanteelde borstwering' met 'weergang'. De architectuur verwijst dus zeer nadrukkelijk naar de 17de-eeuwse stadswal waarop het gebouw staat.

MIP-nummer: 11035
Functie: Politiebureau
Jaartal: 1888
Bouwstijl: Eclecticisme, neoclassicistische en vanuit ME be?nvloedde componenten

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518437
Adres: Marnixstraat 148
Adressen: Marnixstraat 148 A B
Inschrijvingsdatum: 22-04-2002
Redengevende omschrijving: Inleiding. Aan de westzijde van de Marnixstraat bij de Bullebaksluis in 1888 tot stand gekomen POLITIEBUREAU, genaamd Raampoort, naar een ontwerp in Eclectische stijl - een mengeling van neo-classicistische en middeleeuwse elementen - van W. Springer in opdracht van de gemeente Amsterdam. N.B. Het gebouw is in eerste instantie gebouwd als politieposthuis en bureau voor de buurtsecretaris. Na de opheffing van de buurtsecretariaten in november 1898 werd het gehele gebouw ter beschikking van de politie gesteld. In 1929 werd het gebouw uitgebreid door bijtrekking van drie belendende percelen in de Marnixstraat. Omschrijving. Op een rechthoekige plattegrond tot stand gekomen politiebureau. Het gebouw is opgetrokken in rode baksteen, rust op een hardstenen plint en bestaat uit drie bouwlagen. De achterzijde aan de Singelgracht heeft eveneens drie bouwlagen doch bevindt zich één verdiepinghoogte onder het maaiveld en rust op een fundering in het water. Aan de voorzijde is het gebouw acht vensterassen breed in een asymmetrische opzet. De hoofdingang bevindt zich in de middelste vensteras van de ter rechterzijde gelegen drie traveeën brede risaliet die wordt gedekt door een tentdak met zwarte pannen. De middelste vensteras risaleert wederom, is hoger opgetrokken en boven de goothoogte uitgebouwd met een top voorzien van een gekanteelde rechte afsluiting met aan weerszijden door hardsteen gekanteelde 'arkel'-torentjes. Daartussen een gevelsteen met het wapen van Amsterdam (drie onder elkaar geplaatste Andreas- kruizen onder een uitkragende kroon). De rondboogvormige verdiept gelegen hoofdingang met panelendeur is boven de cordonlijst voorzien van een segmentvormig hardstenen fronton. De begane grondverdieping heeft bandwerk van donkerkleurig geverfde baksteen, gekornist om de rondboogvormige vensteropeningen. De eerste verdieping is eveneens voorzien van donkerkleurig bandwerk om rondboogvormige vensteropeningen. Dit geldt ook voor de tweede verdieping doch hier zijn de vensters kleiner en gekoppeld. Het risaliet is op de hoeken voorzien van 'arkel'-torentjes en onder de gootlijst van een hardstenen boogfries. Het gebouw wordt bekroond door een achtkantige toren onder een spitsdak met windvaan. De risaliet aan de achterzijde is afgerond, vijf vensterassen breed en voorzien van een gekanteelde weergang. Het teruggerooide bouwdeel heeft een plat dak en is vijf traveeën breed. Alle vensters hebben schuiframen met roedenverdeling en zijn voorzien van webvormig onderverdeelde bovenlichten. Waardering. Politiebureau van algemeen belang vanwege cultuurhistorische waarde alsmede van architectuurhistorische waarde als een markant voorbeeld van functionele overheidsarchitectuur in het laatste kwart van de 19de eeuw. Bovendien van belang in het oeuvre van W. Springer. De bijzondere stedebouwkundige ligging aan het water van de Singelgracht is een belangrijke toegevoegde waarde.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]