Amsterdam Monumentenstad

NZ Voorburgwal 120-126

Naam: Candida
Adres: Nieuwezijds Voorburgwal 120-126
Oud adres: 120: G171, wijk 21, klein nr. 164, kadaster F1936, verponding 2272
122: G170, wijk 21, klein nr. 165, kadaster F1968, verponding 2273
124: G169, wijk 21, klein nr. 166, kadaster F1969, verponding 2274
126: G168, wijk 21, klein nr. 167, kadaster F1970, verponding 2275
Gebouwtype: Handelsgebouw/kantoor
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Nieuwe Bouwen
Bouwjaar: 1931-1932
Architect: F.A. Warners
Opdrachtgever: N.V. Amsterdamsche Maatschappij tot Exploitatie van Etagewoningen

(8 afbeeldingen)

NZ Voorburgwal 120-126

Dit kantoorgebouw bootst de Amerikaanse wolkenkrabber na aan de gedempte NZ Voorburgwal en kan met zijn hoogte van 36 m (ventilatiekokers en schoorsteen tot 42 m) om tien verdiepingen mogelijk te maken, gezien worden als een vooroorlogse schaalvergroting. De overschrijding van de bouwhoogte werd toegestaan door het gemeentebestuur. In het Bouwkundig Weekblad van 29 november 1930 werd het oorspronkelijk ontwerp gepubliceerd van een pand met een breedte van 14 m aan de NZ Voorburgwal en 18 m aan de Spuistraat. Daarna werd echter ook NZ Voorburgwal 120 gekocht en kon het perceel worden vergroot, zodat een meer regelmatige plattegrond van 18 x 22 m mogelijk werd. De gevels zijn opgetrokken in baksteen, de onderpui is van graniet. Tussen de horizontale vensterstroken, die aan het Nieuwe Bouwen doen denken, is siermetselwerk aangebracht. Niet de gevels maar het betonskelet draagt het gebouw en kan ook qua constructie een uiterst modern gebouw worden genoemd. Het heeft een plat dak. Ook inwendig zijn er geen scheidende muren waardoor de kantoorlokalen de hele oppervlakte benutten.

Er was veel kritiek op dit gebouw omdat identieke verdiepingen zo hoog gestapeld konden worden "als de opdrachtgever zich kon permitteren". De kritiek kwam niet alleen van burgers, maar ook van mede-architecten. In het Bouwkundig Weekblad van 2 april 1932 staat het raadsadres afgedrukt dat werd ondertekend door de voorzitter en de secretaris van de Bond van Nederlandsche Architecten (B.N.A.), Ir. de Bie Leuveling Tjeenk en Ir. A.J. van der Steur. Daarin wordt medegedeeld dat het bestuur van de B.N.A. van mening is dat gebouw Candida "ernstige schade (toebrengt) aan het stadsschoon". Immers, "het stadsdeel (verdraagt) de grote hoogteoverschrijding der bestaande bebouwing niet". Het is vooral de massale gesloten zijmuren die hoog boven de huizenrij uitsteken die de toets der kritiek niet kunnen doorstaan. Daardoor is een "verzorgde aansluiting bij, of tegenstelling met de omgeving bij voorbaat onmogelijk". Ook de willekeurige locatie van deze hoogbouw aan de NZ Voorburgwal baart zorgen. Het "ongebreidelde bouwen (...) in afwijking met het streven naar orde en synthese" druist volgens de B.N.A. tegen het stadsbelang in. In het Bouwkundig Weekblad van 23 april verdedigde architect Warners tegen de kritiek met het argument dat "de behoefte van hoogbouw haar noodzakelijke oorzaak vindt in de toenemende verbreding der verkeerswegen van de binnenstad waardoor de beschikbare bouwgrond vermindert". Het resultaat was volgens Warners goed te verdedigen: de NZ Voorburgwal is er interessanter door geworden. En Amsterdam is "geen pittoresk stadje met knusse huisjes".

Gebruikte literatuur:

• Hannah Schoch. 'Kantoorbouw in de binnenstad.' In: Vincent van Rossem (red.). Amsterdam maakt geschiedenis. Amsterdam, 2004: p. 213-233
• Bouwkundig Weekblad 1932: p. 122, 147, 150-153

[Overige literatuur]

MIP-nummer: 12960
Functie: Kantoren/bewoning
Architect: Warners, F.A.
Jaartal: 1932
Bouwstijl: Functionalisme

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518442
Adres: Nieuwezijds Voorburgwal 120-126
Adressen: Nieuwezijds Voorburgwal 120 ;Nieuwezijds Voorburgwal 126
Inschrijvingsdatum: 11-12-2001
Redengevende omschrijving: Inleiding. Tussen Nieuwe Zijds Voorburgwal en Spuistraat in 1931-32 tot stand gekomen KANTOORGEBOUW met CONCIERGEWONING naar een ontwerp in Kubistisch-Expressionistische trant van F.A. Warners in opdracht van de N.V. Amsterdamsche Maatschappij tot Exploitatie van Etagewoningen. Omschrijving. Op een vierkante plattegrond tot stand gekomen kantoorgebouw bestaande uit 10 bouwlagen onder een plat dak. De bakstenen gevels hangen in een skelet van gewapend beton. Voorgevel Nieuwe Zijds Voorburgwal. Begane grondverdieping van natuursteen met verdiept geplaatste vensteropeningen achter ijzeren traliewerk. Ingang ter linkerzijde onder een luifel. De smalle ingangstravee wordt verticaal geleed door de driezijdige stalen erkeropbouw waarin de lift is geplaatst. Stalen vensterstroken over de gehele breedte van de gevel. De bakstenen muurvlakken tussen de vensterstroken zijn voorzien van siermetselwerk. De terugwijkende bovenste verdieping is eveneens voorzien van siermetselwerk. Achtergevel aan Spuistraat heeft acht bouwlagen en twee terugwijkende verdiepingen. Eveneens stalen vensterstroken. Geheel rechts over eerste en tweede verdieping ronde erker. Daarboven over alle verdiepingen uitkragende ronde balkons met ijzeren leuning. Rechts naast de balkontravee een smalle terugwijkende travee met een verticale vensterstrook. Achter de balkons een hoog boven de goothoogte uitkragend smal bouwlichaam met luifel. Waardering. Kantoorgebouw van algemeen belang vanwege architectuurhistorische waarde vanwege de bijzondere vormgeving van de gevel alsmede van belang in het oevre van F.A. Warners. Eveneens van architectuurhistorisch belang vanwege de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]