Amsterdam Monumentenstad

Spui 10

Adres: Spui 10
Oud adres: F266, wijk 26, klein nr. 7, kadaster F1587, verponding 3655
Postcode: 1012WZ
Gebouwtype: Winkel/warenhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Neostijlen
Bouwjaar: 1891-1892
Architect: Ed. Cuypers
Opdrachtgever: Meubelwinkel H.F. Jansen & Zonen

(11 afbeeldingen)

Spui 10

De Koninklijke Meubelfabriek en Magazijnen Fa. H.F. Jansen en Zonen te Amsterdam heeft bestaan van 1845 tot 1948. Vanwege de hoge ambachtelijke kwaliteit van de meubelen waren ze uitverkoren tot officiële hofleverancier. In de eerste periode van haar bestaan richtte de firma zich voornamelijk op behangen en het uitvoeren van complete stofferingen in de stijl van de 19de-eeuwse interieurkunst. Met de overname van een kleine meubelfabriek omstreeks 1877 begon de firma met het zelf ontwerpen en uitvoeren van complete interieurs, betimmeringen en meubelen in de historische stijlen. In 1903 begonnen ze daarnaast, net als vele andere meubelfabrieken en werkplaatsen in die tijd, met het vervaardigen van meubels in een meer eigentijdse stijl waarbij de meubels in de rationalistische stijl van H.P. Berlage en vooral Jac. van den Bosch van de Amsterdamse meubelfirma 't Binnenhuis als voorbeeld dienden. Ze voerden zelfs in samenwerking met 't Binnenhuis het meubilair uit voor de directiekamer van de Vereniging voor de Effectenhandel in de net opgeleverde Beurs van Berlage. Ameublementen in historische stijlen bleven echter de hoofdmoot voeren bij het bedrijf. Vanaf 1915 begonnen ze ook ook meubelen in de stijl van de Amsterdamse School te ververvaardigen.

Dit meubelpaleis uit 1891/92, gebouwd in opdracht van de firma, vertoont overeenkomsten met vroege Amerikaanse wolkenkrabbers in de traditie van de Ecole des Beaux-Arts: representatief en luxueus. Door de eclectische vormgeving werd dit ontwerp van Ed. Cuypers vaak 'ouderwets' gevonden, maar het is in werkelijkheid een heel modern gebouw vanwege de ijzerconstructie waardoor op de begane grond en ook onder de brede rondbogen daarboven grote vensters mogelijk zijn. Om die reden schreven Vincent van Rossem en Auke van der Woud over dit gebouw, dat in de officiële architectuurgeschiedenis ondergewaardeerd is.

Gebruikte literatuur:

• Bert Gerlagh. 'Eduard Cuypers en Amsterdam, de eerste vijfentwintig jaren.' Jaarboek Amstelodamum 99 (2007): p. 134-191
• Vincent van Rossem. 'Eduard Cuypers (1859-1927)'. Binnenstad 269, maart/april 2015)
• Auke van der Woud. Waarheid en Karakter. Het debat over de bouwkunst 1840‐1900. Rotterdam, 1997: p. 367

[Overige literatuur]

MIP-nummer: 10324
Functie: Magazijn
Jaartal: 1891-1892
Bouwstijl: Neorenaissance XIXB

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518462
Adres: Spui 10
Adressen: Spui 10 A
Inschrijvingsdatum: 11-12-2001
Redengevende omschrijving: Inleiding. In 1891-1892 tot stand gekomen WINKEL. De opdracht werd verstrekt door de firma 'H.F. Jansen & Zonen', meubel- en tapijtmagazijn. Het pand verving drie grote oude pakhuizen waarin een in 1891 afgebrande 'stoomtimmerfabriek' gevestigd was. In het pand bevonden zich naast verkoopruimten tevens werkplaatsen en kantoren. Aan drie zijden vrijgelegen pand. De twee representatieve gevels zijn gelegen aan het Spui. Een derde minder uitgewerkte gevel is gelegen aan de Rozenboomsteeg. Het pand past binnen de schaalvergroting rond het gedempte Spui. De architect was Ed. Cuypers. Gebouwd in de stijl van de neo-renaissance en met een metropolitische allure. De specifieke indeling van de representatieve gevels aan de zijde van het Spui lijkt overeenkomsten te hebben met vroege Amerikaanse wolkenkrabbers. Op de begane grond bevond zich de entree aan de lange zijgevel aan het Spui. Op deze begane grond naast de verkoopmagazijnen tevens salons in de hoeken, een wachtkamer en een trappehuis. Er was verder sprake van een entresol. Het trappehuis werd met een lichtkap afgesloten. Ook de vide werd met een lichtkap afgesloten. In het gebouw is later nog de Holland-Afrika-Lijn gevestigd geweest. Omschrijving. Op een nagenoeg vierkant grondplan tot stand gekomen winkelmagazijn met aan de zijde van het Spui sterk symmetrisch gelede gevels. Boven het maaiveld laten zich vier bouwlagen onderscheiden: een begane grond, een entresol, twee verdiepingen onder een kap. De gevels zijn opgetrokken met afwisselend gebruik van natuursteen, marmer, vermetselde lichtrode baksteen en ten dele zichtbare ijzerconstructies. Het geheel wordt afgesloten door een viertal schuinopgaande dakschilden gedekt met shingles. Na een wit fries met geprofileerde lijst en een recent hekwerk volgt een plat dak. Rondom recente dakvensters. Aan de korte en lange gevels aan het Spui respectievelijk vier en vijf dakkapellen. Aan de lange zijde is de middelste dakkapel groter uitgewerkt. De kapellen hebben T-vensters met flankerende pilasters en een top als bij een tuitgevel. Verder eenvoudige geprofileerde kroonlijst. Aan de onderzijde worden de kapellen met elkaar verbonden door een eveneens witgepleisterde risalerende wering. De vijf traveeën brede zuidgevel, de lange gevel aan de zijde van het Spui, toont een tweedeling. De begane grond en entresol vormen als hoge sokkel een geheel. In het midden van deze gevel bevindt zich de voornaamste entree. Links en rechts een pilaster uit gestapelde natuurstenen blokken. Geprofileerde hardstenen plint. 'Kapiteel' als onderdeel van een over de gehele breedte lopend geprofileerd fries. Hierboven puibalk of cordonlijst. Op de hoeken van de gevel een bredere natuurstenen pilaster. Aan de rechterzijde een met lijst opgelegd veld met ornamenten als krulwerk en maskerons. Aan de linkerzijde een rijker dergelijk veld met verder rolwerk, spiegel en afsluitend bouwplastiek in de vorm van een dragende engel. De delen van de pui tussen de pilasters tonen donkere scheidende pijlers met een Corinthisch kapiteel. Brede en hoge winkelruiten. Boven een donkere puibalk de verdere geleding van de ruiten van de entresol. Gedrukte bogen met pijlers op sokkel en met geprofileerd kapiteel en verder zwikken met bewerkt veld. Verdere geleding van de ruiten middels smalle stijlen. De vier traveeën brede westgevel, de korte gevel aan de zijde van het Spui, is met de zuidgevel vergelijkbaar. Aan de linkerzijde valt een travee op door een andere indeling. Deze travee heeft een meer gesloten karakter door het ontbreken van de winkelruit. In plaats hiervan een eenvoudiger en halfrond afgesloten venster met kalf en geleding. De representatieve zuid- en westgevel tonen beide boven de cordonlijst geveldelen overwegend uit vermetselde baksteen. De zuidgevel toont vijf hoge arcades over twee verdiepingen. Pilasters met blokimitatie op de muurdammen en op de hoeken, natuurstenen basementen en kapitelen en bogen met sluitsteen. Aan weerszijden van de arcade van de middentravee geaccentueerde en hoger doorlopende pilasters. Kapiteel tot onder de kroonlijst. Gekorniste gootlijst op klossen, verder een kleine tandlijst. In de arcades op beide verdiepingen vensters met geleding. Tussen de verdiepingen dichte donkere delen. Venster van de bovenverdieping is getoogd. Hier ook een klein balkon met posten en hekwerk. De benedenverdieping heeft een Frans balkon. Gietijzeren vensterhekjes met wapens en guirlandes. De westgevel toont drie van dergelijke arcades. Geheel links een geveldeel met op de twee verdiepingen elk een venster in natuurstenen kader met lijst en consoles. Het venster van de bovenverdieping heeft een segmentvormig fronton met gevuld timpaan. De zijgevel aan de zijde van de Rozenboomsteeg is witgepleisterd en toont grotendeels asymmetrisch geplaatste vensters met traliewerk of geleding, alsmede deuropeningen voor personen en goederen, alsmede smalle vensters ter verlichting van het trappenhuis. Drietal uitkragende gevellijsten en afsluitende kroonlijst. Waardering. Winkel van algemeen belang vanwege zijn architectuurhistorische waarde; belang van het object voor de geschiedenis van de architectuur. Belang van het object vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp en wegens het bijzondere materiaalgebruik. Het object heeft wegens de situering een bijzondere betekenis. Het exterieur heeft ondanks de vele ingrepen zijn oorspronkelijke karakter behouden. De hoge onderpui is kenmerkend voor laat 19de-eeuwse winkelpanden.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]