Amsterdam Monumentenstad

Sarphatistraat 470

Naam: Cavaleriekazerne
Adres: Sarphatistraat 112
Sarphatistraat 470 (nieuw adres)
Gebouwtype: Bestuurs-/openbaar gebouw
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Neostijlen
Bouwjaar: 1864-1865

(2 afbeeldingen)

Sarphatistraat 470

Op het vroegere bolwerk Muiden verrees in 1865, in opdracht van het Ministerie van Oorlog, een nieuwe cavaleriekazerne. Vier in sobere neoclassicistische trant uitgevoerde vleugels, elk voorzien van een poort, omgeven een rechthoekige binnenplaats. Op de begane grond waren stallen voor tweehonderd paarden, terwijl op de verdieping en de zolder manschappen werden gelegerd en hooi en stro werd opgeslagen. In 1874 kwam naast de kazerne een overdekte manege met een ijzeren kapconstructie. In de Tweede Wereldoorlog waren er Duitse soldaten gelegerd. Na de oorlog raakten de gebouwen geleidelijk in onbruik en werden deze steeds vaker benut als opslagruimtes voor het naastgelegen Rijksmagazijn van Geneesmiddelen. In de periode 1989-1992 werd het complex door architect Koen van Velsen ingrijpend verbouwd tot 'kunstenaarsresidency' van de Rijksakademie van Beeldende Kunsten, die tegenwoordig ook de eigenaar is.

MIP-nummer: 10629
Functie: Kazerne
Jaartal: 1864
Bouwstijl: Neoclassicisme XIXB

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518468
Adres: Sarphatistraat 470
Adressen: Sarphatistraat 470
Inschrijvingsdatum: 11-12-2001
Redengevende omschrijving: Inleiding. In 1864-65 rondom een cour aangelegde AMSTERDAMSE CAVALERIEKAZERNE met HEK als erfscheiding in een sobere Neo-Classicistische trant in opdracht van het toenmalige Ministerie van Oorlog. De bestektekeningen zijn gesigneerd door de Majoor Eerstaanwezend Ingenieur, de Eerste Luitenant Ingenieur en de Eerste Inspecteur van Fortificatiën. In 1874 werd ten oosten van de kazerne een RIJLOODS gebouwd, verbonden met het hoofdgebouw door een corridor. Het is gebouwd in een sobere eclectische trant eveneens in opdracht van het toenmalige Ministerie van Oorlog. N.B. Halverwege de jaren vijftig werd de kazerne in gebruik genomen als dependence van het naast gelegen Rijksmagazijn voor Geneesmiddelen. Het interieur werd hierbij, zonder veel ingrijpende veranderingen, aan de opslagfunctie aangepast. Eind 1992 werd het gebouw ingenomen door de Rijksacademie van Beeldende Kunsten. Hiertoe vond in 1991-92 onder leiding van architect Koen van Velsen een ingrijpende verbouwing plaats, waarbij op de binnencour een groot gebouw verrees, achter de rijloods een aantal ateliers en een kantine aan de Singelgracht. Omschrijving. Symmetrisch opgezette kazerne volgens het vierkante 'Vaubanse' type, met vier vleugels rondom een cour. Elke vleugel meet 13 meter en heeft in het midden een poort die uitkomt op de binnenplaats. Het gebouw heeft een rechthoekige plattegrond en is opgetrokken in baksteen voorzien van kruisvormige (X) muurankers met aan de straatzijde een voorvleugel bestaande uit een begane grondverdieping, een verdieping en een zolderverdieping. De drie overige vleugels zijn lager opgetrokken en hebben slechts een zolderverdieping. De voorvleugel toont verder een middenrisaliet voorzien van getoogde inrijpoort met natuurstenen sluitsteen met ontwerpjaartal 1864 en hardstenen plaquette met opschrift: 'KAVALLERIE-KAZERNE', en gebosseerde hoeklisenen en driehoekig fronton. De gevels worden verder geleed door telkens gekoppelde rondboogvensters met zesruits en V-vormige roedenverdeling (deels van ijzer, deels van hout) in houten kozijnen onder een samenstel van schilddaken, in oorsprong gedekt met ijzerblik en nu voorzien van pannen. Deze vensters komen in de stalvleugels alleen voor ter weerszijden van de getoogde poort. In het INTERIEUR is ondermeer van belang de gietijzeren latierpalen op de begane grond, de lange reeksen ijzeren Polonceau-spanten van de kappen op de vleugels en de Philibert-spanten van de kap van het hoofdgebouw. De rijloods is gebouwd op een rechthoekig grondplan onder een zadeldak tussen puntgevels met een klimmend boogfries. Opgetrokken in baksteen op een eveneens bakstenen fundament. Aan de korte zijden gekoppelde rondboogvensters - aan de voorgevel te weerszijden van de tussen lisenen geplaatste dubbele ingang met halfrond bovenlicht - die evenals de gietijzeren roosvensters in de top van een omlijsting in gele siersteen zijn voorzien. Beide langsgevels tellen 9 vensterassen en worden geleed door lisenen en getoogde vensters. In het INTERIEUR resteert nog de oorspronkelijke open Polonceau-kapconstructie met houten spantpoten en ijzeren vakwerk. Aan de straatzijde nog aanwezig ijzeren hekwerk. De staanders en pieken zijn van gietijzer, de spijlen en regels van getrokken ijzer en de overige onderdelen van smeedijzer. Waardering. Voormalige kazerne en rijloods met bijbehorende interieuronderdelen en met ijzeren hek van algemeen belang vanwege de architectuur- en militairhistorische waarde alsmede van stedebouwkundige waarde. De twee gebouwen zijn door hun vormgeving en detaillering alsook de kapconstructies en de gietijzeren latierpalen kenmerkend voor de sobere utilitaire architectuur van de Genie uit het midden van de 19de eeuw. Tevens van belang wegens de situering aan de binnenstadszijde van de Singelgracht als onderdeel van een grotere reeks militaire gebouwen en als zodanig mede van belang wegens de uitdrukking van de functie van garnizoensstad.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]