Amsterdam Monumentenstad

Diamantbeurs, Weesperplein

Naam: Diamantbeurs
Adres: Weesperplein 4
Oud adres: W644, wijk 14, klein nr. 2, kadaster H4198, verponding 4555
Postcode: 1018XA
Gebouwtype: Handelsgebouw/kantoor
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Art Nouveau
Bouwjaar: 1910/11, 2017/18
Architect: G. van Arkel

(6 afbeeldingen)

Diamantbeurs, Weesperplein

Van de drie beursgebouwen voor de diamanthandel rest nog slechts de beurs aan het Weesperplein op de hoek met de Nieuwe Achtergracht. Het ontwerp werd geleverd door G. van Arkel.

De grote beurszaal bevond zich op de parterre. Daarboven waren vergaderlokalen en kantoren. Het souterrain bood oorspronkelijk onderdak aan een kapperszaak, een kluis en een restaurant. Boven de zijlichten van de parterre aan de Weesperstraat bevinden zich twee tegeltableaus; rechts een gevleugelde Mercuriusstaf met dubbele slang en links een slijpmolen met twee slijparmen en twee ingeklemde diamanten. De ingangstravee wordt afgesloten met een torentje met een rond met koper bedekt koepeltje. De strak gegroepeerde vensterreeksen zijn voorzien van grote ramen. In de hal van de beurs bevindt zich een marmeren gedenksteen met daarop de tekst: 'De eerste steen van dit gebouw/is gelegd den 12den december 1910/door/Jhr.Mr.dr. A. Roëll/Burgemeester van Amsterdam/aangeboden door BvND/architect v. Arkel/aannemer M. Bakkeren'.

Door een brand in 1956 en verschillende latere verbouwingen was het beursgebouw nauwelijks nog als een historisch gebouw te herkennen. In 1990 werd een uit de toon vallende dakopbouw toegevoegd. Op basis van oorspronkelijke bouwtekeningen, archieffoto's en referenties van andere monumenten van Van Arkel ontwierp Architectenbureau Braaksma en Roos een reconstructie van de gevelbeëindiging zoals deze in 1910 was. Ter compensatie van de verloren gaande vierkante meters mocht men een nieuwe dakopbouw realiseren naar een eigentijds ontwerp van Zwarts & Jansma Architects. Bij het ontwerp is de relatie met het monument - de toren en de klokkoepel bepalend geweest. De nieuwe dakopbouw houdt afstand van de toren en staat er los van, zodat de koepeltoren weer een blikvanger in de stad kon worden.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518478
Adres: Weesperplein 4
Adressen: Weesperplein 4 A B C D E
Inschrijvingsdatum: 21-06-2004
Redengevende omschrijving: Inleiding. Op de hoek van Weesperplein en Nieuwe Achtergracht in 1910-11 tot stand gekomen DIAMANTBEURS naar ontwerp in Art Nouveau trant van G. van Arkel in opdracht van het bestuur van de Vereeniging Beurs voor den Diamanthandel. Aannemer was M. Bakkeren. N.B. In het souterrain in oorsprong een kapperszaak, een kluis en een restaurant. De grote beurszaal bevond zich op de parterre. Daarboven bevonden zich de vergaderzalen en de kantoren. In 1990 ingrijpend verbouwd waarbij onder meer de huidige dakopbouw werd toegevoegd. Omschrijving. Op een samengesteld rechthoekige plattegrond in rode en oranje baksteen op een naturstenen plint opgetrokken gebouw bestaande uit souterrain, bel-etage en in oorsprong vier verdiepingen onder een plat dak. De gevel Weesperstraat bevat in de linkertravee de ingang. Boven de zijlichten van parterre twee tegeltableaus. Rechts een gevleugelde Mercuriusstaf met dubbele slang en links een slijpmolen met twee slijparmen en twee ingeklemde diamanten. Over tweede en derde verdieping een ronde erker op gestileerde console. Boven de ingangspui een balkon met sierijzeren balustrade. Boven de linkertravee een octagonaal torentje met een ronde, met koper beklede, bekroning. Het koepeltje is voorzien van vier ronde wijzerplaten. De gevel is verder regelmatig en zakelijk ingedeeld. Strak gegroepeerde vensterreeksen voorzien van grote ramen. De vensteropeningen zijn rechthoekig. Alleen op de bovenste verdieping zijn de vensters voorzien van een segmentboog van siermetselwerk. Aan de Nieuwe Achtergracht eveneens strakke gegroepeerde vensterreeksen slechts onderbroken door twee erkers over tweede en derde verdieping met bovenliggend balkon met borstwering. Ook hier rechthoekige vensteropeningen met uitzondering van die op de bovenste verdieping. Deze zijn voorzien van een segmentboog van siermetselwerk. Interieur. Zwart- en witgeaderd marmeren trappenhuis met koperen leuningen. Bovengang met ijzeren sierhek. In de hal een marmeren gedenksteen met daarop de tekst: 'De eerste steen van dit gebouw/is gelegd den 12den december 1910/door/Jhr.Mr.dr. A. Roell/Burgemeester van Amsterdam/aangeboden door BvND./architect v. Arkel/aannemer M. Bakkeren'. Waardering. Op de hoek van Weesperplein en Nieuwe Achtergracht gelegen voormalige diamantbeurs met art-nouveau detaillering als enige overgebleven van de drie Amsterdamse beursgebouwen voor de diamanthandel van algemeen belang vanwege de cultuur-, architectuur- en sociaalhistorische waarde. Eveneens van belang vanwege de beeldbepalende situering.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]