Amsterdam Monumentenstad

Rokin 64

Huisnaam: De Moor
Adres: Rokin 64-64A
Oud adres: E136, wijk 26, klein nr. 144, kadaster F3582, verponding 3431
Postcode: 1012KW
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Verhoogde lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XIV
Bouwjaar: 1725±

(6 afbeeldingen)

Rokin 64. Verhoogde lijstgevel met driepasvormige middenverhoging

Het huis stond al in de 17de eeuw bekend als De Moor. De 17de-eeuwse bouwheer was de Vlaming Bartholomeus Moor (1573-1636). De Moor was het grootste huis aan het Rokin. In september 1632 woonde hier Pieter Trip, neef en compagnon van Elias Trip (Akte NA 655/143. Not. J. Warnaerts. Stadsarchief, inv. 30452-226). De lijstgevel met de prachtige top dateert echter uit 1725 of direct na. De drielobbige middenverhoging doet denken aan het werk van Van Logteren in de periode 1718-1725 en is kennelijk gemaakt door een navolger: de decoratie in de vulling doet wat vlak aan. De figuur doet aan de houding wat denken aan de weesjongens in het opzetstuk van Van Logteren van Kalverstraat 71 (thans in het fragmentengebouw van het Rijksmuseum), dus ook hier is sprake van een navolging.

Is hier sprake van een symbool van slavernij? De donkere huidskleur en het negroïde uiterlijk doen een Noord-Afrikaan, een zgn. Moor, vermoeden, maar de pijl en boog en de indianentooi, prachtig vormgegeven als een barokke kuif, zijn de attributen van een autochtone Amerikaan. Deze hybride uitbeelding is in werkelijkheid dan ook iets wat in de kunstgeschiedenis wel vaker voorkomt: een abstracte personificatie. In Amsterdamse grachtenhuizen zien we vaker de vier werelddelen uitgebeeld, hier zijn in één persoon twee werelddelen gepersonificeerd: Afrika en Amerika. In het embleem van de 'Tabaksindiaan' - een zwarte figuur met een veren hoofdtooi - is een specifieke Moor uitgebeeld die veel voorkwam bij tabaksverkopers, maar ook wel bij handelaren in suiker. Het waren immers de indianen die de kolonisten met het verbouwen en roken van tabak vertrouwd maakten en het waren de zwarte Afrikanen die als slaaf op de plantages werkten. Op deze manier kan de uitbeelding, zij het indirect, met de slavernij worden verbonden. Echter, hoe deze 18de-eeuwse Moor ook is weergegeven, de verklaring voor zijn aanwezigheid op dit pand is vermoedelijk veel eenvoudiger: het is het huisteken van een pand dat al sinds de 17de eeuw bekend stond als De Moor, naar de bouwheer die zo heette. Later woonde Moor aan de Herengracht in een huis dat ook 'In de Moor' genoemd werd (Herengracht 126, gesloopt in 1916). Bartholomeus Moor was vermoedelijk niet bij de slavenhandel betrokken. Dit ligt anders met zijn nakomelingen. Eén van de erfgenamen van Rokin 64 was Daniel Bernard (1626-1714), zoon van dochter Catharina. Bernard had met slavenhandel te maken, want hij was in 1689 directeur van de Sociëteit Suriname. Hij was van 1687 tot 1714 ook lid van het stadsbestuur van Amsterdam en jarenlang kerkmeester van de Westerkerk.

Gebruikte literatuur:

• P.M. Fischer. Ignatius en Jan van Logteren, Beeldhouwers en stuckunstenaars in het Amsterdam van de 18de eeuw. Alphen aan de Rijn, 2005: p. 195-196
• Maarten Hell. 'Hippe woonwijk. De rijke handel en wandel van de Gouden Eeuw.' Ons Amsterdam 68 (2016-11/12): p. 23
• Wilfred van Leeuwen. 'Boekbespreking. 'Mutual Heritage'. Gids Slavernijverleden Amsterdam / Slaverny Heritage Guide'. Binnenstad 290 (nov./dec. 2018)

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 5008
Adres: Rokin 64-64A
Adressen: Rokin 64 A B
Inschrijvingsdatum: 23-09-1970
Redengevende omschrijving: Huis met XVI of XVIIa, waarvoor een vierraamsgevel onder lijst met rijk gebeeldhouwde verhoging waarin een Indiaan (XVIIIb).

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]