Amsterdam Monumentenstad

Raepenhofje aan de Palmgracht.

Naam: Raepenhofje
Adres: Palmgracht 28-38
Oud adres: 28: QQ910, wijk 54, klein nr. 10, kadaster D1716
38: QQ915, wijk 54, klein nr. 11, kadaster D1721, verponding 2755
Postcode: 1015HM
Gebouwtype: Hofje
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 1648
Opdrachtgever: Pieter Adriaensz Raep
Restauratie: 1957

(17 afbeeldingen)

Raepenhofje aan de Palmgracht.

Aan de Palmgracht staat een dwars gebouwd poortgebouw met een klein rond poortje met daarboven een prachtige jaartalsteen (1648). Het N.H. Raepenhofje is in 1648 gesticht en gebouwd door Pieter Adriaensz. Raep (1581-1666) met het geld van de erfenis van zijn vader Adriaen Pietersz. (van het huis 's-Hertogenbosch uit 1632 op de Dam), overleden in 1647. Pieter Adriaensz. Raep heeft lange tijd op de Thesaurie-extraordinaris gezeten. Er wordt beweerd dat de Raeps het hofje hebben gesticht uit dankbaarheid voor de Vrede van Münster (1648), maar waarschijnlijker is dat Raep het hofje stichtte om onsterfelijk te worden, daar hij geen nageslacht had.

Het poortje heeft een sluitsteen met de initialen van Raep (P.A. is Pieter Adriaensz) en de raap daaronder staat voor de familienaam (deze raap is ook te vinden in het Huis 's-Hertogenbosch). Na binnenkomst ziet met een bord met de tekst "Salig syn de vreedsamen want sy sullen Godts kinderen genaamt worden". Dit hofje was bedoeld voor protestantse dames. In het reglement staan o.a. regels m.b.t. het ophangen van wasgoed. Niemand minder dan Vondel vervaardige op het Raepenhofje het volgende gedicht: Peter Raep, de trezorier / Boude uit mededogen hier / 't Weduwen en Weezenhof / Men gebruik het tot Godts lof.

Oorspronkelijk waren er in de twee loodrecht op elkaar staande vleugels 12 woningen in 6 huisjes (thans 11 woningen). De deurkozijnen zijn gekoppeld. De kruiskozijnen zijn op de begane grond nog aanwezig (echter met een 18de-eeuwse ruitverdeling). Let op de achtergevels van de hoge graanpakhuizen van de Brouwersgracht (die jonger zijn dan het hofje). Boven de deuren van de woninkjes staat een L. Dit staat voor 'lidmaat' van de Gereformeerde Kerk en werd aangebracht om de collectanten van de diakonie bij de juiste deuren te brengen. De woninkjes hebben nog de zeer steile steektrappen uit 1648.

In het poortgebouw is in 1905 door de toenmalige regent Herman Jacques Heshuysen (adjunct-archivaris van Haarlem) een woninkje verbouwd tot regentenkamer. De regentenkamer is ingericht in de stijl van de 17de eeuw. Aan de binnenkant is de ingang van de kamer omlijst door een 17de-eeuws eikenhouten poortje, voorzien van de wapens van de oorspronkelijke stichter en van twee regenten Heshuysen en Bruijningh. De eiken balkenzolder heeft gesneden sleutelstukken met maskers. Er is een zwart-wit geblokte marmeren vloer en de witte muren hebben Delftsblauwe tegeltjes langs de plint. De schouw komt uit een Haarlems café en de rookkap daarboven weer van elders. Aan de muur hangt o.a. het bekende portret van Pieter Raep met een doodskop en zandloper als attributen van de vergankelijkheid, niet het origineel maar een kopie van J.A. Kruseman uit 1866 (het origineel bevindt zich in het Amsterdam Museum). Daarnaast hangt een origineel portret van Michiel Bruyningh gemaakt door J.M. Quinkhard. Het kruiskozijn is in 1905 teruggebracht (op een tekening van Wenckebach uit 1903 staat nog een schuifraam). Het glas-in-lood met de wapens van alle families die bij het hofje betrokken zijn geweest is gemaakt door de bekende glas-in-lood-fabriek Schouten in Delft. Vanaf de gracht markeert dit kruiskozijn de plaats van de regentenkamer in het poortgebouw (links van het poortje). In het poortgebouw aan de linkerzijde bij het binnenkomen is de toegangsdeur. Het hofje deel het binnenhof met het Bossche Hofje hiernaast.

Het hofje is in 1957 gerestaureerd (met behoud van de regentenkamer uit 1905). Tegenwoordig wonen er jongeren in dit hofje.

In 2010 was er veel ophef over de sloop van de natuurstenen stoeppalen en de mogelijke verdwijning van interieurelementen van de regentenkamer (zie Heemschut, februari 2010). De stoeppalen zijn in 2011 door Tobias Snoep hersteld.

Gebruikte literatuur:

• H.W. Alings. 'De letter L in het Raapenhofje.' Maandblad Amstelodamum 44 (1957): p. 78-79
• H.W. Alings. Amsterdamse Hofjes. Amsterdam, 1965: p. 21-26
• A. Sizoo. 'De letter L in het Raapenhofje.' Maandblad Amstelodamum 44 (1957): p. 111
• Annemarie Vels-Heijn. De Hofjes van Amsterdam. 'Door menschlievendheid gedreeven'. Amsterdam, 2005: p. 52-59
• Bewaard in het hart, een selectie van 63 Amsterdamse woon- en pakhuizen uit de periode van 1450 tot 1825 gekozen uit een totaal van 650 percelen die tijdens de eerste tien jaar van het gemeentelijk Bureau Monumentenzorg zijn gerestaureerd (1953-1963). Amsterdam, 1965: p. 54

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4073
Adres: Palmgracht 28-38
Adressen: Palmgracht 28-38
Inschrijvingsdatum: 27-08-1970
Redengevende omschrijving: Raepenhofje (1648). Aan de straatzijde een dwarse vleugel met poortje, wapensteen en nog een kruiskozijn met tralies; aan de binnenplaats een rijtje huisjes.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]