Herengracht 458 
Huize Goudstikker
Huisnaam: Huize Goudstikker
Adres: Herengracht 458
Oud adres: X450, wijk 56, klein nr. 549, kadaster I941, verponding 3087
Postcode: 1017CA
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Neostijlen
Bouwjaar: 1670, 1875, 1903
Architect: W. Hamer (1875), Herman Walenkamp (1903)
Opdrachtgever: Martinus Alewijn (1670), Jacobus Hermanus Insinger (1875), Pieter Langerhuizen Lambertsz (1903)
Restauratie: 1903 (Herman Walenkamp), 1954 (A.J. Kleykamp/Arthur Staal)
(25 afbeeldingen)
17de-eeuws huis, verbouwd in 1875 door W.Hamer, lijstgevel met gebogen fronton boven geaccentueerde middenas, een attiek met twee vazen, hoeklisenen en festoenen. De dubbele stoep verdween bij deze verbouwing, maar keerde in 1903 terug. Interieur: monumentaal trappenhuis uit 1875 en diverse ingebrachte interieurelementen van elders, zoals: deurstukjes van Jacob de Wit in de zaal, afkomstig van Herengracht 609-611, en een schouw uit achterkamer, afkomstig van Herengracht 450.
Dit belangrijke 17de-eeuwse grachtenhuis, waar ondermeer Dirk Wuytiers van Werve (vanaf 1696) en Nicolaas Pancras (vanaf 1738) woonde, en dat een koetshuis met twee woningen had op Keizersgracht 517, wordt in 1875 grondig verbouwd door architect W.Hamer in opdracht van Jacobus Hermanus Insinger, waarbij een gevel in traditionele trant werd gemaakt: een bakstenen lijstgevel met zandstenen middenrisaliet en hoeklisenen, waarbij op de middenrisaliet een gebogen fronton werd geplaatst. Op de attiek staan twee vazen, terwijl tussen de beletage en de eerste verdieping enkele festoenen zijn aangebracht. De ingang werd bij deze verbouwing verplaatst naar straatniveau, waardoor de dubbele stoep verdween. Inwendig werd een monumentaal trappenhuis met notenhouten balustraden aangelegd. De wanden daarvan werden behangen met 17de-eeuwse wandtapijten. Tegen de achtergevel werd een eetzaal gebouwd, dat met notenhout werd betimmerd.
In 1903 vond een renovatie en restauratie plaats door architect Herman Walenkamp. Daarbij keerde de ingang op de beletage en de dubbele stoep terug. Achter de teruggekeerde ingang werd, zoals het hoort, een hal gemaakt, maar Walenkamp liet het monumentale trappenhuis van W. Hamer in stand.
In 1926 werd het grachtenhuis gekocht door de Joodse kunsthandelaar Jacques Goudstikker (1897-1940) die van het pand de hoofdvestiging van zijn firma maakte. Verschillende interieurelementen van elders werden ingebracht, zoals deurstukjes van Jacob de Wit in de achterkamer, afkomstig van Herengracht 609 (in 1928 ingebracht). Op de eerste verdieping bevinden zich drie stijlkamers met betimmeringen in verschillende stijlen, die als toonkamers dienden. In 1940 kwam de kunstverzameling Jacques Goudstikker in handen gekomen van Nazi-Duitsland. Nazi-minister Göring hield zich daarmee persoonlijk bezig (er is een foto waarop we hem het pand zien betreden). Na de oorlog is een groot deel van de collectie in handen gekomen van de Nederlandse staat.
In de periode na de oorlog zijn diverse verbouwingen aan het pand uitgevoerd, o.a. door de vereniging BUMA die in het pand kantoor hield.
Originele interieuronderdelen uit dit grachtenhuis treffen we elders aan. In 1903 en in 1928 werden bij F. Muller diverse interieuronderdelen uit dit pand geveild. Zo bevinden zich vroege plafondschilderingen van Jacob de Wit uit ca. 1720 deel uitmakend van het interieur van Wuytiers zich in een landhuis te Hoevelaken.
Gebruikte literatuur:
- J.B.L. De Balbian Verster. 'De bocht van de Herengracht'. Jaarboek Amstelodamum 27 (1930): p. 179-260
- Coert Peter Krabbe. 'Bescheidenheid is een deugd. Herman Walenkamp als restauratiearchitect.' Jaarboek M&A 8 (2009): p. 21-33
- Paul Spies e.a. Het Grachtenboek Den Haag, 1991: p. 151-152
- Hans Tulleners. De Gouden Bocht. 21 monumenten aan de Amsterdamse Herengracht. Open Monumentendag 1989. Amsterdam, 1989: p. 65
- Henk Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam 1993: afb. 1759
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1857
Adres: Herengracht 458
Adressen: Herengracht 458
Inschrijvingsdatum: 21-05-1970
Redengevende omschrijving: Dubbel huis (XVIII of ouder) met gevel uit 1875 in traditionele trant, voorzien van zandstenen hoekrisalieten en -middenpartij waarop fronton; stoep 1903.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
[Grachtenboek van Caspar Philips]
Laatste wijziging: januari 2024