Herengracht 342 
Adres: Herengracht 342
Oud adres: KK260, wijk 34, klein nr. 491, kadaster E3963, verponding 6141
Postcode: 1016CG
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Lodewijk XIV
Bouwjaar: 1729
Architect: Frans Blancard (beeldhouwer Jan Schutte)
Opdrachtgever: René de Vicq
Restauratie: 1960
(30 afbeeldingen)
Fraaie zandstenen lijstgevel in Lodewijk XIV-stijl, rechte lijst met consoles, daarboven attiek met open balustrade en gesloten middenverhoging met rijk versierd wapen, hoekvazen, unieke raamomlijstingen met gebogen bovendorpsels, roedeverdeling teruggebracht in 1960. Tuinhuis. Interieur: fraaie stucwerkgang in Lodewijk XVI-stijl, trappenhuis met gewelfd stucplafond
Toen een laatst overgebleven zuster van oud-burgemeester Alexander Velters in 1728 overleed, kwam het huis in eigendom van mr René de Vicq, de zoon van Velters andere zuster Judith Adriana, echtgenote van Dr. Guillaume de Vicq. Hij woonde, samen met zijn vrouw Maria Jacob van Goor, van 1720 tot 1739 in het pand en besloot in 1728 het pand ingrijpend te verbouwen. De fraaie zandstenen lijstgevel in Lodewijk XIV-stijl opgetrokken in 1729 lijkt op die van Herengracht 284 (Huis Van Brienen) uit 1728. Ook dat huis heeft een volledig zandstenen gevel. Het gaat dan ook om een navolging van Frans Blancard. De gevel heeft sobere raamomlijstingen met gebogen bovendorpsels, voor Amsterdam vrij zeldzaam. De middentravee, m.n. het venster op de beletage en de eerste verdieping, heeft zeer rijke raamomlijstingen (ook bij Herengracht 284 ligt het accent op de middentravee, in plaats van op de ingangspartij). De gevel wordt beëindigd door een rechte kroonlijst met consoles met daarboven een attiek met open balustrade, gesloten middenverhoging met wapen en kuif en hoekvazen. Het wapen van Velters (drie leliën) of De Vicq (drie rozen) is niet meer aanwezig op het schild. Vermoedelijk is het bovenste deel van de middenverhoging later in de 18de eeuw gewijzigd, aangezien de asymmetrische kuif in Lodewijk XV-stijl is. Misschien is dat gebeurd in 1739 toen het echtpaar mr. Joannes Stael en Geertruyd van Neck het pand van de De Vicqs ging huren en bewonen of in 1757 toen Apollonio Rendorp, weduwe van Balthasar Boreel (Herengracht 282), het pand bewoonde. In 1783 werd het huis gekocht door Pieter Hogenberg, regent van het Dolhuis, die het pand in 1783 of daarna inwendig liet verbouwen en de bijzonder fraaie nog bestaande gang met stucwerk in Lodewijk XVI-stijl liet maken.
De arbeidersleider ds. Ferdinand Domela Nieuwenhuis, zoon van Prof. Domela Nieuwenhuis die het pand met zijn gezin bewoonde, bracht zijn jeugdjaren door in dit monumentale woonhuis. In 1920 werd het pand verbouwd tot kantoor voor de Bank van Indië. In 1926 werd de begane grond en eerste verdieping gewijzigd voor H. Lindeman en Frank. De fraaie laat-18de-eeuwse gang met stucwerk in Lodewijk XVI-stijl werd daarbij behouden. In 1960 is het pand gerestaureerd. Tijdens deze restauratie werd o.a. een roedeverdeling teruggebracht, waardoor de gevel weer veel meer een 18de-eeuws karakter kreeg. Na de restauratie was het pand in gebruik bij de UvA.
Gebruikte literatuur:
- P.M. Fischer. Ignatius en Jan van Logteren. Alphen aan de Rijn, 2005: p. 243, 245-246
- Paul Spies e.a. Het Grachtenboek. Den Haag, 1991: p. 147
- Bewaard in het hart, een selectie van 63 Amsterdamse woon- en pakhuizen uit de periode van 1450 tot 1825 gekozen uit een totaal van 650 percelen die tijdens de eerste tien jaar van het gemeentelijk Bureau Monumentenzorg zijn gerestaureerd (1953-1963). Amsterdam, 1965: p. 100
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1811
Adres: Herengracht 342
Adressen: Herengracht 342 3A,H,OA,OV
Inschrijvingsdatum: 21-05-1970
Redengevende omschrijving: Pand met fijngelede zandstenen gevel onder rechte lijst met consoles en gebeeldhouwde attiek (plm 1725/XVIIIb); gebeeldhouwde stoep, kelderpui en middentravee. Inwendig fraaie Louis XVI stucgang.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
[Grachtenboek van Caspar Philips]
Laatste wijziging: februari 2020
