Herengracht 196-200 
Het Blauwe Huis
Huisnaam: Het Blauwe Huis
Adres: Herengracht 196-200
Oud adres: 196: LL163, wijk 40, klein nr. 417, kadaster E3741, verponding 1907
198: LL164, wijk 40, klein nr. 418, kadaster E3742, verponding 1908
200: LL165, wijk 40, klein nr. 419, kadaster E3743, verponding 1909
Postcode: 1016BS
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 1615, 1874, 1880, 1899
Architect: A.L. en A.D.N. van Gendt (1899)
Opdrachtgever: Hans Rombouts (1615), Kas Vereeniging (1874, 1880, 1899)
Bewoners: Willem van Ruytenburch
(19 afbeeldingen)
Zes-raams-brede hardstenen gevel met 17de-eeuwse kenmerken, ontlastingsbogen, oorspronkelijk met monumentale dakkapellen, daarachter een complex van twee dwarshuizen achter elkaar, oorspronkelijk twee woonhuizen met twee aparte ingangen met stoep. In 1874 werd het complex verbouwd tot bankgebouw waarbij één nieuwe ingang werd gemaakt. In ca. 1900 werd het complex uitgebreid met buurpand nr. 200 en werd de gevel in stijl uitgebreid, de bovenste verdieping werd gewijzigd en er kwam een nieuwe ingangspartij in moderne vormen.
De kern van Herengracht 196-200 bestaat uit een zes ramen breed dubbel woonhuis uit de 17de eeuw, in feite twee woonhuizen, gebouwd in opdracht van Hans Rombouts, met een gemeenschappelijk gevel. De beroemdste bewoner is zonder enige twijfel Willem van Ruytenburch, één van de hoofdpersonen op de Nachtwacht van Rembrandt (zie ook: OZ Achterburgwal 45).
De gevel, ondanks de later wijzigingen, heeft zijn 17de-eeuwse karakter weten te behouden. De renaissance-stijl van de vroeger 17de eeuw is vooral te herkennen aan de driezijdig gebroken ontlastingsbogen boven de vensters en de zeer fijne rustica blokverdeling. Oorspronkelijk had dit complex, dat bekend stond als het Blauwe Huis, twee halsgeveltoppen en twee stoepen. Het bestond uit één breed en een smal pand, nl. resp. twee en vier raamassen breed, maar dat was aan de gevel alleen te zien door de plaatsing van de ingangspartij in de resp. tweede en vierde as. Het complex bestond uit twee achter elkaar geplaatste dwarshuizen, in de breedte gebouwd dus, waarin de twee woonhuizen in de diepte van elkaar waren gescheiden door een scheidingsmuur. De halsgeveltoppen waren in feite monumentale dakkapellen aan een insnijdend dak aan de dwarskap, eigenlijk voorlopers van de halsgevel, en bestonden uit niet veel meer dan een vierkant, geflankeerd door grote voluten. Een vergelijkbaar gevelschema treffen we aan bij het vier jaar eerder gebouwde Koestraat 10. Dit motief zal in de volgende generatie tot de halsgevel worden uitgewerkt.
In 1874 werd het complex verbouwd tot bankgebouw waarbij één nieuwe ingang werd gemaakt. Er verscheen ondermeer een grote monumentaal atrium, in feite een overbouwde binnenplaats, met een kap met ijzeren jukken. In 1880 volgde een uitbreiding aan de achterzijde, ontworpen door A.L. van Gendt. Tegen 1900 was het kantoorgebouw opnieuw te klein geworden en werd het complex uitgebreid met het buurpand Herengracht 200 (oorspronkelijk onderdeel van de Arend, zie Herengracht 202). Daarbij werd de gevel gewijzigd door de vervanging van de halsgeveltoppen door een rechte lijst en dwarskap, naar ontwerp van A.L. en A.D.N. van Gendt. De gevel werd in een bijpassende stijl uitgebreid, waar een nieuwe entree werd gemaakt, geaccentueerd door een iets vooruit springende ingangspartij in een eigentijdse, vroeg-20ste-eeuwse stijl die zich naadloos voegt in het bestaande gevelbeeld. Dit verticale accent breekt met een balustrade door de horizontale kroonlijst heen.
Gebruikte literatuur:
- Paul Spies e.a. Het Grachtenhuis. Den Haag, 1991: p. 47
- H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 234
MIP-nummer: 10301
Functie: Kas-Vereniging
Bouwstijl: ?
Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1769
Adres: Herengracht 196-200
Adressen: Herengracht 196 A B C D E;Herengracht 198 A B;Herengracht 200 A B C D E
Inschrijvingsdatum: 26-05-1970
Redengevende omschrijving: Pand bestaande uit twee in 1615 gebouwde, later samengetrokken huizen (196 en 198) en een in 1906 bijgebouwd gedeelte (200). Uitzonderlijke hardstenen rustica gevel (1615). XIX van zijn topgevels beroofd en gewijzigd; het nieuwe gedeelte ongeveer in dezelfde trant bijgebouwd.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
[Grachtenboek van Caspar Philips]
Laatste wijziging: juni 2020