Lauriergracht 99-105 
R.K. Jongensweeshuis Platanenhof
Naam: R.K. Jongensweeshuis Platanenhof
Adres: Lauriergracht 99-105
Oud adres: 99: FF307, wijk 37, klein nr. 88, kadaster E1733, verponding 1029
101: FF308, wijk 37, klein nr. 86, kadaster E1732, verponding 1027
103: FF309, wijk 37, klein nr. 87, kadaster E1730, verponding 1028
105: FF310, wijk 37, klein nr. 83, kadaster E4620, verponding 1025
Postcode: 1016RJ
Gebouwtype: Liefdadigheid/gezondsheidszorg
Geveltype: Lijstgevel
Bouwjaar: 1701, 1747, 1769, 1ste helft 19de eeuw
(12 afbeeldingen)
Het R.K. Jongensweeshuis bestaat uit vier vleugels om een binnenplaats uit verschillende perioden (1701, 1769, 1ste helft 19de eeuw). Binnenplaats met pomp met lantaarn. Poortgebouw aan de Elandsstraat 150-152 bestaat uit een klokgeveltweeling met in het midden een poortje met jaartal 1747. De tuitgevel en de neo-renaissance trapgevel uit 1882 links hiervan, Elandsstraat 154B horen ook bij het complex. Aan de Lauriergracht 99-105 staat een poortgebouw uit het begin van de 19de eeuw, waar oorspronkelijk alleen sprake was van een muur met ingang. Het bestaat uit een groot vrij gesloten middendeel met een schilddak en aan weerszijden een lager gedeelte die door een horizontale witte band met elkaar worden verbonden. Het hoofdgebouw aan het hof heeft een poortje met stoep en een schilddak met drie dakkapellen waarvan de middelste een wijzerplaat omlijst door pilasters heeft met daaronder het jaartal 1769.
De zorg voor R.K. weesjongens had een lange voorgeschiedenis voordat door de toename van het aantal wezen in 1686 het huis van de Hoofdofficier van de stad, mr. Francois de Vroede aan de Lauriergracht 105 werd gehuurd. Tegelijk met de huur van dit pand werden de belendende panden gekocht. Er konden toen zo'n 120-150 weesjongens, ook oudere 'werkjongens' (die een ambacht leerden), worden gehuisvest. Toen in 1698 ook het huis van De Vroede kon worden gekocht, besloot men een nieuw complex te bouwen, waarvoor in 1700 de eerste steen werd gelegd. In 1701 kon de eerste regentenvergadering in het nieuwe weeshuis plaatsvinden. Het weeshuis kon nu 250 wezen huisvesten.
Het complex bestaat uit gebouwen uit verschillende bouwperioden. Aan het monumentale binnenhof met een pomp en lantaarn ontleent het weeshuis haar karakter van een hofje. De vensters waren oorspronkelijk kruiskozijnen maar het huidige karakter wordt vooral bepaald door de schuiframen (die bij een restauratie zijn vervangen). Het complex wordt zowel ontsloten vanaf de Lauriergracht als de Elandsstraat. Aan de Lauriergracht stond na de verbouwing van 1701 alleen een muur met ingang, waarboven uit vanaf de overkant van de gracht het hoofgebouw aan het binnenhof was te zien. Het huidige poortgebouw dateert uit het begin van de 19de eeuw. Aan de achterzijde van het complex staat in de Elandsstraat eveneens een poortgebouw, twee klokgevels met daartussen een poortje uit 1747.
In 1954 fuseerde het weeshuis met het katholieke meisjesweeshuis, het Maagdenhuis aan het Spui. Dit complex werd toen het tehuis voor voogdijkinderen Amstelstad, dat in 1968 verhuisde naar de Fred. Roeskestraat in Zuid. De huidige naam Platanenhof is van recente datum en refereert aan de grote platanen op het binnenhof.
Gebruikte literatuur:
- Ch. Boissevain. 'Het rooms-katholieke jongensweeshuis in de 17e eeuw'. Ons Amsterdam 32 (1980): p. 328-332
- Rector B. Voets. 'Rumoer rond godshuizen. Een episode uit de strijd van de cleresie in Amsterdam'. Maandblad Amstelodamum 43 (1956): p. 8-14
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1038
Adres: Elandsstraat 152-156
Adressen: Lauriergracht 99-103
Inschrijvingsdatum: 28-04-1970
Redengevende omschrijving: v.m. R.K.Jongensweeshuis, bestaande uit vier vleugels om een binnenplaats (zuidelijke hoofdvleugel onder schilddak (1706) met frontale stoep, deuromlijsting en drie dakkapellen waarvan een met wijzerplaat (1769), lagere oost- en westvleugels onder zadeldaken (begin 18e eeuw), alle met een goede roedenverdeling in de vensters, en een noordelijke vleugel (1e helft 19e eeuw) aan de Lauriergracht met een lage zijstukken waarin empire-vensters en een zeer gesloten middenstuk voorzien van drie deuromlijstingen, voorts aan de Elandsstraat van rechts naar links een vleugel onder drie zadeldaken, met twee gekuifde klokgevels en een poortje (1747) en een puntgevel; een hoge vleugel in neo-renaissancestijl met trapgevel (4e kwart 19e eeuw) en een aparte woning (nr 152) met gevel onder rechte lijst (midden 19e eeuw) waarin een 17e eeuwse gevelsteen en een empire deur. Op de binnenplaats een pomp met lantaarn.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: juli 2020